• Data: 2024-03-11 • Autor: Katarzyna Bereda
Niekiedy zdarza się, że dane osobowe oraz miejsce zamieszkania jednego z potencjalnych spadkobierców nie są znane. Jak w takiej sytuacji przeprowadzić postępowanie spadkowe? W niniejszym artykule tłumaczymy tę kwestię. Jako przykład posłuży nam sprawa pani Czesławy.
Zmarł ojciec pani Czesławy, nie pozostawił testamentu. Została żona i dwie córki oraz nieślubny (ale uznany) syn, z którym nie ma kontaktu – nie ma możliwości się z nim porozumieć. W związku z tym pani Czesława zapytała nas, jak zgłosić dziedziczenie – zmienić własność domu/działki, jeśli do zgłoszenia potrzebne są wszystkie dane spadkobierców. Pani Czesława poinformowała nas, że syn znany jest tylko z imienia i nazwiska. Podkreśliła, że chce zamknąć sprawę, która jest zaniedbana od 10 lat. Poprosiła nas o informację, co może zrobić, w przypadku gdy nie ma kontaktu z jednym ze spadkobierców.
Jeżeli pani Czesława i jej siostra nie znają danych osobowych syna zmarłego ani także jego miejsca zamieszkania, konieczne jest skierowanie sprawy do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku.
Zgodnie bowiem z treścią art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego „Sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia”. Celem tego postępowania jest ustalenie wszystkich spadkobierców, którzy doszli do dziedziczenia (art. 677 § 1 K.p.c.), oraz wskazanie zapisobierców windykacyjnych i przedmiotów im przypadających (art. 677 § 2 K.p.c.).
Z uwagi na powyższe pani Czesława powinna wskazać we wniosku wszystkich spadkobierców po zmarłym tacie, a więc rodzeństwo oraz żonę zmarłego. Uczestnikami postępowania o stwierdzenie nabycia spadku są bowiem wszystkie osoby, które mogą być uznane za zainteresowane. Jak wynika natomiast z art. 510 § 1 zd. 1 K.p.c. „zainteresowanym jest każdy, czyich praw dotyczy wynik postępowania”. Taka osoba może brać udział w rozważanym postępowaniu na każdym jego etapie aż do chwili zakończenia postępowania w II instancji. Ponadto sąd powinien zawiadomić Skarb Państwa albo gminę ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy, jeżeli okoliczności sprawy wskazują na wystąpienie dziedziczenia ustawowego spadkobierców koniecznych (orz. SN z 28.1.1949 r., sygn. akt C 1089/48).
Zgodnie z art. 670 Kodeksu postępowania cywilnego sąd bada w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku, kto jest spadkobiercą, a także, czy spadkodawca pozostawił testament. Sąd może przy tym wezwać osobę, co do której zostanie uprawdopodobnione, że dysponuje testamentem, do złożenia tego dokumentu. W takim przypadku sąd dokona otwarcia i ogłoszenia testamentu. W postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku wymienia się spadkodawcę oraz wszystkich spadkobierców, którym przypadł spadek, a także wysokość przynależnych im udziałów spadkowych (art. 677 § 1 zd. 2). Rozważane orzeczenie powinno zatem dotyczyć całego spadku i wszystkich następców prawnych pod tytułem ogólnym zmarłego. Niedopuszczalne jest więc wskazanie w postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku tylko niektórych spadkobierców (post. SN z 23.6.1967 r., sygn. akt III CR 104/67), jak i uchylenie wspomnianego postanowienia jedynie w odniesieniu do części spadkobierców (post. SN z 28.4.1971 r., sygn. akt III CRN 508/70).
Do wniosku należy dołączyć skrócony odpis aktu zgonu spadkodawcy, skrócone odpisy aktów urodzenia uczestników postępowania, a także w przypadku zawarcia związku małżeńskiego, także skrócone odpisy aktów małżeństwa. Jeżeli pani Czesława nie posiada takich dokumentów – należy przerzucić obowiązek uzyskania aktów na sąd. Sądem właściwym jest sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego.
Opłata od wniosku o stwierdzenie nabycia spadku to 105 zł. Jeżeli pani Czesława nie zna adresów brata, proszę to wskazać, ponieważ sąd może poszukiwać spadkobierców przez ogłoszenie lub ustanowić kuratora.
Zgodnie bowiem z art. 144 § 1 K.p.c. „Przewodniczący ustanowi kuratora, jeżeli wnioskodawca uprawdopodobni, że miejsce pobytu strony nie jest znane. W sprawach o roszczenia alimentacyjne, jak również w sprawach o ustalenie pochodzenia dziecka i o związane z tym roszczenia, przewodniczący przed ustanowieniem kuratora przeprowadzi stosowne dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu pozwanego”. Również proszę taki wniosek zamieścić w piśmie.
Dobrym rozwiązaniem jest także poszukiwanie spadkobierców przez ogłoszenie – co do zasady te dwie możliwości pozwolą pani Czesławie i jej siostrze na zakończenie postępowania o stwierdzenie nabycia spadku, a decyzja, czy adekwatniejsze będzie ustanowienie kuratora, czy ogłoszenie, zależeć będzie od sądu. Pani Czesława powinna więc rozpocząć procedurę spadkową, jak wskazałam powyżej.
Przypadek pani Kowalskiej
Po śmierci taty pani Kowalska dowiedziała się, że ma nieślubnego brata, którego nigdy nie spotkała. Ojciec nigdy nie wspominał o nim i nie zostawił żadnych danych kontaktowych. Pani Kowalska musiała zwrócić się do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku i poinformować go, że nie zna miejsca zamieszkania potencjalnego spadkobiercy. W toku postępowania sąd zdecydował o poszukiwaniu brata przez ogłoszenia w mediach.
Historia pana Nowaka
Pan Nowak, jedyny znany spadkobierca po zmarłej ciotce, złożył wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Jednak w trakcie postępowania wyszło na jaw, że ciotka mogła mieć córkę, z którą straciła kontakt wiele lat temu. Pan Nowak nie znał danych tej potencjalnej kuzynki, więc nie był pewny, jak przeprowadzić postępowanie w tak niejasnej sytuacji.
Sytuacja pani Szymańskiej
Po śmierci męża pani Szymańska odkryła, że jej małżonek miał syna z pierwszego małżeństwa, z którym od lat nie utrzymywał kontaktu. Pani Szymańska nie miała żadnych informacji o miejscu zamieszkania tego dziecka, więc musiała wystąpić do sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku, uwzględniając w nim fakt, że nie zna danych potencjalnego spadkobiercy. Sąd, na jej prośbę, podjął kroki, które miały na celu zlokalizowanie zaginionego spadkobiercy.
Podsumowując, artykuł omawia kwestie dotyczące przeprowadzenia postępowania spadkowego, gdy miejsce zamieszkania potencjalnego spadkobiercy nie jest znane. Przedstawia procedury umożliwiające rozwiązanie tego problemu. Wyjaśnia czytelnikom, jak postępować w takich sytuacjach. Podkreśla ważność kompleksowego rozpatrywania wszystkich aspektów spadkowych.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawach spadkowych? Skorzystaj z naszych usług doradztwa online oraz profesjonalnej pomocy w przygotowaniu niezbędnych pism. Nasi eksperci są do Twojej dyspozycji, by ułatwić Ci proces spadkowy i zapewnić spokój umysłu. Już dziś napisz do nas – formularz kontaktowy znajdziesz pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 1949 r., sygn. akt C 1089/48
4. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 1967 r., sygn. akt III CR 104/67
5. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1971 r., sygn. akt III CRN 508/70
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika
