• Autor: Radca prawny Anna Sufin
Parę dni po otrzymaniu oświadczenia o odstąpieniu od umowy wzajemnej przez stronę przeciwną tej umowy otrzymaliśmy cofnięcie tegoż oświadczenia, na którą to wiadomość wyraziliśmy zgodę. Czy umowa uznana jest za nieistniejącą? Czy cofnięcie odstąpienia od umowy wywołało skutki prawne i umowa nadal obowiązuje?
Zgodnie z art. 61 § 1 Kodeksu cywilnego „oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej”.
Nie może zatem być wątpliwości, iż Państwu skutecznie zostało złożone oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy. Odwołanie tego oświadczenia (a konkretniej: oświadczenie o odwołaniu oświadczenia) doszło do Państwa znacznie później niż samo oświadczenie.
Jednakże tak w doktrynie, jak i orzecznictwie przyjmuje się, że odwołanie oświadczenia woli może odnieść skutek także po wskazanym w art. 61 § 1 terminie, jeśli druga strona wyrazi na to zgodę [tak m.in.: A. Janiak, (w:) A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, s. 366). Jednak można spotkać także twierdzenia odmiennie (np. SN w wyroku z 14.12.2007 r., sygn. akt III CSK 181/07, OSNC 2008, Nr 4, poz. 97).
W wyroku z 15.10.1974 r. (sygn. akt I CR 407/74, OSN 1975, Nr 10–11, poz. 152) Sąd Najwyższy uznał, że sposób ustalenia chwili złożenia oświadczenia woli może być zmieniony czynnością prawną, tj. art. 61 § 1, ma charakter dyspozytywny. Wyrażając zgodę na cofnięcie oświadczenia woli o odstąpieniu od umowy, w istocie wraz z drugą stroną ustalają Państwo, iż w Państwa umowie art. 61 § 1 obowiązywał nie będzie.
W doktrynie można spotkać jednak stanowisko, według którego możliwość odwołania oświadczenia woli po terminie wskazanym w art. 61 § 1 § 2, za zgodą adresata, istnieje najpóźniej do chwili dokonania czynności prawnej, której składnikiem jest to oświadczenie (nawet wówczas, gdy skutki tej czynności prawnej z różnych przyczyn nastąpią dopiero w późniejszym okresie). „Od momentu dokonania czynności prawnej wszelkie czynności mające wpływ na jej istnienie powinny być dokonywane z uwzględnieniem przepisów właściwych dla tej czynności, w szczególności przepisów o formie czynności prawnych (w przypadku umów właściwą konstrukcją będzie więc rozwiązanie umowy za zgodą jej stron, ewentualnie odstąpienie czy wypowiedzenie, a w wyjątkowych przypadkach uchylenie się od skutków złożonych oświadczeń w trybie przepisów o wadach oświadczeń woli)” (tak: Grykiel, Czynności prawne, komentarz do art. 61, Legalis).
Podsumowując, na Państwa problem istnieją różne spojrzenia w orzecznictwie i nauce prawa. Mogą Państwo przyjąć pogląd dla siebie korzystny i wydaje się dominujący, że odwołanie oświadczenia o odstąpieniu od umowy, które dotarło po terminie, ale na które Państwo wyraziliście zgodę, jest odwołaniem skutecznym. Wobec powyższego nie może być mowy o nieistnieniu umowy, a umowa nadal obowiązuje. Dla zminimalizowania argumentów ewentualnych przeciwników (choć jeśli obydwie strony zgadzają się na taką treść stosunku umownego, nie widzę ryzyka podważania takich ustaleń) mogą Państwo złożyć swoje oświadczenie w formie wymaganej dla zmian umowy.
Zakup samochodu używanego
Pan Kowalski zawarł umowę kupna samochodu używanego z panem Nowakiem. Po kilku dniach od podpisania umowy, pan Kowalski, zaniepokojony drobnymi usterkami, które zauważył w pojeździe, wysłał do pana Nowaka oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Następnego dnia, po konsultacji z mechanikiem, okazało się, że usterki są łatwe do naprawienia i pan Kowalski zmienił zdanie. Skontaktował się z panem Nowakiem i poinformował go o wycofaniu swojego oświadczenia o odstąpieniu. Pan Nowak wyraził na to zgodę. W tej sytuacji, mimo że odwołanie oświadczenia o odstąpieniu nastąpiło po faktycznym doręczeniu oświadczenia o odstąpieniu, za zgodą obu stron umowa kupna-sprzedaży samochodu pozostaje w mocy.
Remont mieszkania
Pani Malinowska zamówiła remont mieszkania u firmy budowlanej. Po podpisaniu umowy i wpłaceniu zaliczki, z powodu nagłych problemów finansowych, pani Malinowska wysłała do firmy oświadczenie o odstąpieniu od umowy. Firma, rozumiejąc sytuację, przyjęła oświadczenie. Jednak po tygodniu sytuacja finansowa pani Malinowskiej uległa poprawie. Skontaktowała się z firmą budowlaną i poprosiła o anulowanie odstąpienia od umowy. Firma, która nie zdążyła jeszcze rozpocząć prac, zgodziła się na to. W tym przypadku, dzięki obopólnej zgodzie, umowa o remont mieszkania jest nadal wiążąca, mimo że pierwotnie doszło do skutecznego odstąpienia od niej.
Wynajem lokalu
Pan Wiśniewski zawarł umowę najmu lokalu użytkowego z panem Zielińskim. Po kilku dniach od podpisania umowy, pan Wiśniewski, znalazł korzystniejszą ofertę i wysłał do pana Zielińskiego oświadczenie o odstąpieniu od umowy najmu. Pan Zieliński otrzymał to oświadczenie. Jednak wkrótce potem, oferta, która skusiła pana Wiśniewskiego okazała się nieaktualna. Pan Wiśniewski natychmiast skontaktował się z panem Zielińskim i poprosił o zgodę na wycofanie oświadczenia o odstąpieniu. Pan Zieliński, który nie znalazł jeszcze innego najemcy, zgodził się. W rezultacie, za obopólną zgodą, umowa najmu lokalu pozostaje ważna.
kwestia cofnięcia oświadczenia o odstąpieniu od umowy, zwłaszcza po upływie terminu wskazanego w art. 61 § 1 Kodeksu cywilnego, jest złożona i budzi pewne kontrowersje w doktrynie i orzecznictwie. Co do zasady, oświadczenie woli uważa się za złożone z chwilą, gdy dotarło do adresata w taki sposób, że mógł się z nim zapoznać. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeśli dotarło jednocześnie z nim lub wcześniej. Niemniej jednak, przeważa pogląd, że za zgodą drugiej strony, odwołanie oświadczenia o odstąpieniu od umowy, nawet spóźnione, jest skuteczne. Oznacza to, że umowa, od której pierwotnie odstąpiono, nadal obowiązuje. Chociaż istnieją odmienne stanowiska, akcentujące konieczność przestrzegania terminów z art. 61 § 1, to w sytuacji, gdy obie strony wyrażają zgodę na cofnięcie odstąpienia, ryzyko podważenia takiego stanu rzeczy jest minimalne. W celu uniknięcia ewentualnych wątpliwości, rekomenduje się, aby zgodę na cofnięcie odstąpienia wyrazić w formie pisemnej, a w idealnym przypadku, w formie wymaganej dla samej umowy, co dodatkowo wzmacnia pewność prawną i minimalizuje ryzyko przyszłych sporów.
Potrzebujesz szybkiej i rzetelnej porady prawnej bez wychodzenia z domu? Oferujemy konsultacje online w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego, pracy i innych. Skontaktuj się z nami, opisując swój problem, a otrzymasz profesjonalną pomoc prawną.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2007 r., sygn. akt III CSK 181/07
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1974 r. sygn. akt I CR 407/74
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Radca prawny Anna Sufin
Radca prawny.
Zapytaj prawnika