Czy montażyście filmów przysługują prawa autorskie?

Utwór według prawa autorskiego

Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych:

„1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).

2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:

1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);

2) plastyczne;

3) fotograficzne;

4) lutnicze;

5) wzornictwa przemysłowego;

6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;

7) muzyczne i słowno-muzyczne;

8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;

9) audiowizualne (w tym filmowe).

2¹. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.

4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności”.

Autorskie prawa zależne

Zgodnie z art. 2 ww. ustawy:

„1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.

2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.

3. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.

4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.

5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego”.

Autorskie prawa osobiste

Zgodnie z art. 16 ww. ustawy:

„Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

1) autorstwa utworu;

2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;

3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;

4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;

5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu”.

Autorskie prawa majątkowe

Zgodnie z art. 17 ww. ustawy:

„Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”.

Autorstwo nagrywanych filmów

Z powyższego wynika, że z pewnością Pan jest autorem nagrywanych filmów i utwór pierwotny (nagrany surowy film) należy do Pana.

Natomiast, jak wskazuje piśmiennictwo, twórczy może być także montaż (R. M. Sarbiński, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, Warszawa 2019, art. 1). To by oznaczało, że montażysta także jest autorem, ale innego utworu – opracowania. Byłoby to opracowanie przez montażystę Pańskiego utworu, które skutkuje powstaniem autorskich praw po stronie montażysty.

Montażysta jako autor opracowania utworu

Montażysta jako autor opracowania jest twórcą odrębnego dzieła, do którego przysługuje mu pełnia autorskich praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych. W ocenie Sądu Najwyższego twórcze opracowania cudzego utworu podlegają pełnej ochronie.

„Przedmiotem autorskich praw zależnych jest całe dzieło wchodzące w obrót w stosunkach zewnętrznych. »Zależność« dzieła ujawnia się w stosunkach wewnętrznych między autorami dzieła macierzystego i opracowania. Nie powoduje ona natomiast ograniczeń w stosunkach zewnętrznych. Dzieło zależne jest, jako całość, odrębnym utworem, a twórcy opracowania przysługują wszystkie roszczenia o ochronę praw autorskich do dzieła zależnego” (por. wyr. SN z 28.11.2006 r., sygn. akt IV CSK 203/06 oraz wyr. SA w Warszawie z 15.10.2010 r., sygn. akt I ACa 604/10).

Umowa o przeniesienie praw autorskich majątkowych

W mojej ocenie najkorzystniejsze będzie zawarcie przez Pana z montażystą umowy o przeniesienie na Pana praw autorskich majątkowych przez montażystę z ograniczeniem korzystania przez niego z praw osobistych. W umowie takiej należałoby określić, czy przeniesienie jest odpłatne, czy nie. Jeśli odpłatne, to należałoby wskazać wynagrodzenie, chyba że wynagrodzenie za montaż ma obejmować wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich. Inaczej montażysta byłby uprawniony osobno dochodzić jeszcze takiego wynagrodzenia. Powinno się także sprecyzować pola eksploatacji. Przeniesienie na Pana praw autorskich jest nieograniczone czasowo i terytorialnie. Umowy takie zwykle nie przewidują rozwiązania umowy przez twórcę utworu. Dla bezpieczeństwa można tę kwestię wyraźnie uregulować w umowie.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych - Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2006 r., sygn. akt IV CSK 203/06
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 października 2010 r., sygn. akt I ACa 604/10

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.