• Data: 2024-10-28 • Autor: Kamil Kiecana
Nagrywam materiały wideo, w których występuję przed kamerą. Samodzielnie kręcę filmy, ale chcę, aby montażem zajął się ktoś inny. Czy osoba, która montuje nagrane materiały i przesyła zmontowane wideo, jest w tym wypadku autorem, jak i właścicielem materiału? Jeśli montażysta to autor i właściciel, to czy dotyczą go prawa autorskie osobiste i majątkowe? Jeżeli tak, to nie jest możliwe całkowite zrzeknięcie się montażysty z praw autorskich. Czy w takim razie mogę korzystać z tego materiału dopiero po uzyskaniu licencji? Czy po spisaniu umowy dotyczącej zrzeknięcia się praw majątkowych przez montażystę? Jeżeli tak, to czy umowa może trwać przez czas nieokreślony? Czy montażysta może ją zerwać? Jeżeli tak, to na jakiej podstawie? Zależy mi na tym, aby chronić moją pracę. Tworzę filmy, na których chcę zarabiać. Płacę montażyście za wykonaną pracę, ale nie chcę, aby miał prawa majątkowe do moich utworów. Czy to jest możliwe? Jeżeli tak, to w jaki sposób to zrobić? Zależy mi też na tym, abym mógł edytować, jak i udostępniać materiały na YouTubie bez pozwolenia montażysty, bo skoro ja występuję i ja nagrywam filmik, to powinienem mieć pełne prawo do tego materiału. Montażysta tylko to skleja.
Zgodnie z art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych:
„1. Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór).
2. W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory:
1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe);
2) plastyczne;
3) fotograficzne;
4) lutnicze;
5) wzornictwa przemysłowego;
6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne;
7) muzyczne i słowno-muzyczne;
8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne;
9) audiowizualne (w tym filmowe).
21. Ochroną objęty może być wyłącznie sposób wyrażenia; nie są objęte ochroną odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.
3. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną.
4. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności”.
Zgodnie z art. 2 ww. ustawy:
„1. Opracowanie cudzego utworu, w szczególności tłumaczenie, przeróbka, adaptacja, jest przedmiotem prawa autorskiego bez uszczerbku dla prawa do utworu pierwotnego.
2. Rozporządzanie i korzystanie z opracowania zależy od zezwolenia twórcy utworu pierwotnego (prawo zależne), chyba że autorskie prawa majątkowe do utworu pierwotnego wygasły. W przypadku baz danych spełniających cechy utworu zezwolenie twórcy jest konieczne także na sporządzenie opracowania.
3. Twórca utworu pierwotnego może cofnąć zezwolenie, jeżeli w ciągu pięciu lat od jego udzielenia opracowanie nie zostało rozpowszechnione. Wypłacone twórcy wynagrodzenie nie podlega zwrotowi.
4. Za opracowanie nie uważa się utworu, który powstał w wyniku inspiracji cudzym utworem.
5. Na egzemplarzach opracowania należy wymienić twórcę i tytuł utworu pierwotnego”.
Zgodnie z art. 16 ww. ustawy:
„Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:
1) autorstwa utworu;
2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo;
3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania;
4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności;
5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu”.
Zgodnie z art. 17 ww. ustawy:
„Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu”.
Z powyższego wynika, że z pewnością Pan jest autorem nagrywanych filmów i utwór pierwotny (nagrany surowy film) należy do Pana.
Natomiast, jak wskazuje piśmiennictwo, twórczy może być także montaż (R. M. Sarbiński, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. W. Machała, Warszawa 2019, art. 1). To by oznaczało, że montażysta także jest autorem, ale innego utworu – opracowania. Byłoby to opracowanie przez montażystę Pańskiego utworu, które skutkuje powstaniem autorskich praw po stronie montażysty.
Montażysta jako autor opracowania jest twórcą odrębnego dzieła, do którego przysługuje mu pełnia autorskich praw osobistych oraz autorskich praw majątkowych. W ocenie Sądu Najwyższego twórcze opracowania cudzego utworu podlegają pełnej ochronie.
„Przedmiotem autorskich praw zależnych jest całe dzieło wchodzące w obrót w stosunkach zewnętrznych. »Zależność« dzieła ujawnia się w stosunkach wewnętrznych między autorami dzieła macierzystego i opracowania. Nie powoduje ona natomiast ograniczeń w stosunkach zewnętrznych. Dzieło zależne jest, jako całość, odrębnym utworem, a twórcy opracowania przysługują wszystkie roszczenia o ochronę praw autorskich do dzieła zależnego” (por. wyr. SN z 28.11.2006 r., sygn. akt IV CSK 203/06 oraz wyr. SA w Warszawie z 15.10.2010 r., sygn. akt I ACa 604/10).
W mojej ocenie najkorzystniejsze będzie zawarcie przez Pana z montażystą umowy o przeniesienie na Pana praw autorskich majątkowych przez montażystę z ograniczeniem korzystania przez niego z praw osobistych. W umowie takiej należałoby określić, czy przeniesienie jest odpłatne, czy nie. Jeśli odpłatne, to należałoby wskazać wynagrodzenie, chyba że wynagrodzenie za montaż ma obejmować wynagrodzenie za przeniesienie praw autorskich. Inaczej montażysta byłby uprawniony osobno dochodzić jeszcze takiego wynagrodzenia. Powinno się także sprecyzować pola eksploatacji. Przeniesienie na Pana praw autorskich jest nieograniczone czasowo i terytorialnie. Umowy takie zwykle nie przewidują rozwiązania umowy przez twórcę utworu. Dla bezpieczeństwa można tę kwestię wyraźnie uregulować w umowie.
Montaż filmu promocyjnego dla małej firmy
Pani Joanna prowadzi firmę świadczącą usługi kosmetyczne. Zleciła swojemu znajomemu, Panu Markowi, montaż filmu promocyjnego, w którym przedstawia swoje zabiegi. Pani Joanna nagrała materiał, a Pan Marek zmontował całość, dodając efekty wizualne i dźwiękowe. Po zmontowaniu filmu, Pan Marek zaczął twierdzić, że przysługują mu prawa autorskie do całości filmu i chce otrzymać dodatkowe wynagrodzenie za dalsze wykorzystywanie materiału przez Panią Joannę na stronie internetowej. Brak umowy o przeniesienie praw majątkowych do utworu powoduje, że Pani Joanna nie mogła swobodnie korzystać z filmu, mimo że była jego autorką w zakresie treści.
Tworzenie materiału na kanał YouTube
Pan Tomasz jest vlogerem i regularnie nagrywa materiały na swój kanał na YouTube. Zatrudnił profesjonalnego montażystę, który miał za zadanie łączyć ujęcia i dodawać efekty specjalne. Po kilku miesiącach współpracy, Pan Tomasz postanowił przenieść swoje treści na inną platformę. Jednak montażysta zażądał wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich do zmontowanych filmów. Pan Tomasz nie miał podpisanej umowy dotyczącej przeniesienia praw majątkowych, co spowodowało, że nie mógł bez zgody montażysty udostępniać tych samych materiałów na innych platformach.
Film dokumentalny z podróży
Pani Katarzyna stworzyła surowy materiał wideo podczas swojej podróży po Ameryce Południowej i zleciła montaż profesjonaliście. Po zakończeniu montażu, Pani Katarzyna chciała wykorzystać film w różnych projektach komercyjnych, np. w telewizji. Montażysta twierdził, że przysługują mu prawa autorskie do filmu, ponieważ jego praca nad montażem była twórcza. Zanim Pani Katarzyna mogła swobodnie korzystać z materiału, musiała podpisać umowę o przeniesienie praw majątkowych, co wiązało się z dodatkowymi kosztami.
Montażysta filmów, w zależności od twórczego wkładu, może być uznany za współautora dzieła, co daje mu prawo do ochrony zarówno autorskich praw osobistych, jak i majątkowych. Aby uniknąć problemów z korzystaniem z gotowego materiału, szczególnie w celach komercyjnych, warto podpisać umowę o przeniesienie praw autorskich majątkowych z montażystą. Taka umowa powinna jasno określać warunki korzystania z materiału, pola eksploatacji oraz ewentualne wynagrodzenie, co pozwoli na pełną swobodę w wykorzystaniu filmów bez konieczności uzyskiwania dodatkowych zgód w przyszłości.
Oferuję profesjonalne porady prawne online oraz sporządzanie pism dostosowanych do Twojej sytuacji – szybko, skutecznie i bez wychodzenia z domu. Skontaktuj się, aby otrzymać wsparcie w rozwiązaniu problemów prawnych i sporządzeniu niezbędnych dokumentów. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych - Dz.U. 1994 nr 24 poz. 83
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2006 r., sygn. akt IV CSK 203/06
3. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 15 października 2010 r., sygn. akt I ACa 604/10
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Kamil Kiecana
Kamil Kiecana, radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Rzeszowie.
Prowadzi kompleksową obsługę prawną przedsiębiorców. Doradza też osobom fizycznym.
Specjalizuje się w prawie umów w obrocie gospodarczym, prawie handlowym, cywilnym oraz żywnościowym.
Od 2013 r. doradza firmom z branży FMCG.
Ponadto, współpracuje z dużymi kancelariami prawnymi obsługującymi spółki kapitałowe.
Zapytaj prawnika
