Czy teściowa może wyrzucić synową z domu po śmierci męża?

Użyczenie mieszkania przez teściową

W pierwszej kolejności należy odpowiedzieć sobie na pytanie, na podstawie jakiego stosunku zamieszkuje Pani obecnie w domu teściowej. Zazwyczaj w stosunkach rodzinnych jest to użyczenie. Zgodnie z treścią art. 710 Kodeksu cywilnego przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy.

Z uwagi na powyższe teściowa jako właścicielka nieruchomości może w każdej chwili wypowiedzieć umowę użyczenia i wystosować roszczenie o Pani wyprowadzenie się. Nie może jednak zrobić tego siłą, a w przypadku sporu zasadne jest postępowanie o eksmisję. Jeżeli jednak poczyniła Pani pewne nakłady na nieruchomość, przysługuje Pani roszczenie o zwrot nakładów. Zgodnie bowiem z treścią art. 713 biorący do używania ponosi zwykłe koszty utrzymania rzeczy użyczonej. Jeżeli poczynił inne wydatki lub nakłady na rzecz, stosuje się odpowiednio przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. Zwykłe koszty utrzymania rzeczy to wydatki i nakłady pozwalające zachować rzecz w stanie niepogorszonym, utrwalającym jej właściwości i przeznaczenie, np. koszty eksploatacyjne związane z utrzymaniem użyczanego lokalu czy samochodu, koszty konserwacji, drobnych napraw. Biorący nie może się domagać od użyczającego ponoszenia nakładów, w tym także niezbędnych do utrzymywania rzeczy w stanie zdolnym do umówionego użytku przez czas trwania umowy (zob. W. Popiołek, w: K. Pietrzykowski, Komentarz KC, t. 2, 2011, s. 608). „Jeśli biorący poczynił nakłady na rzecz użyczoną, to w zakresie ich rozliczenia nie znajdują zastosowania przepisy art. 405 i n. KC ani art. 226 KC oraz art. 226 w zw. z art. 230 KC” (zob. jednak wyr. SN z 18.12.2018 r., sygn. akt IV CSK 493/17). Istotne jednak jest uprzednie ustalenie, czy i jaki stosunek prawny łączył strony (por. wyrok SA w Poznaniu z 6.5.2010 r., sygn. akt I ACA 276/10; uzasadnienie powołanej powyżej uchwały SN z 5.3.2009 r., sygn. akt III CZP 6/09).

Ponoszenie nakładów na dom teściowej

Nie ma także podstaw do stosowania w drodze analogii art. 676 i 706 (tak też J. Gudowski, w: Gudowski, Komentarz, 2013, Ks. III, cz. 2, art. 713, Nb 2). Jeżeli poczynione nakłady i wydatki zostały dokonane bez wyraźnej potrzeby lub korzyści użyczającego lub wbrew jego woli, biorący powinien przywrócić stan poprzedni, a poniesione nakłady może zabrać, o ile nie spowoduje to uszkodzenia przedmiotu użyczenia. Nie podlegają zwrotowi zwłaszcza nakłady i wydatki, z których skorzystał tylko biorący w użyczenie, np. poprzez dostosowanie rzeczy do prowadzonej przez siebie działalności (zob. P. Drapała, Glosa do uchwały SN z 20.1.2010 r., III CZP 125/09, PiP 2012, Nr 2, s. 125).

W pozostałych przypadkach biorący, jeżeli zadośćuczynił swym obowiązkom, domagać się może od użyczającego zwrotu poniesionych nakładów i wydatków (art. 753 § 2 w zw. z art. 713 KC). Jednak art. 753 § 2 KC nie ma zastosowania do rozliczenia nakładów na rzecz użyczoną poczynionych przez biorącego za uprzednią zgodą użyczającego (zob. np. uchwała SN z 20.1.2010 r., sygn. akt III CZP 125/09). Z kolei potwierdzenie czynności dokonane przez użyczającego nada prowadzeniu sprawy skutki zlecenia (art. 756 Kodeksu cywilnego), co jednak należy rozumieć jako nawiązanie stosunku umownego, który może, ale nie musi, być stosunkiem prawnym zlecenia (por. P. Drapała, Glosa do uchwały SN z 20.1.2010 r., III CZP 125/09, s. 124). Potwierdzenie dokonane przez użyczającego może dotyczyć tylko niektórych wydatków lub nakładów (tak słusznie P. Drapała, Glosa do uchwały SN z 20.1.2010 r., III CZP 125/09, s. 123). Biorący zobowiązany jest złożyć rachunek ze swoich czynności (art. 753 § 2), który powinien spełniać warunki określone w art. 460.

Dokonanie eksmisji przez teściową

Jak widzi Pani z powyższego, teściowa niestety może wystosować roszczenie o Pani wyprowadzenie się z nieruchomości, bowiem nieruchomość stanowi jej własności. Pani jednak ma roszczenie o zwrot nakładów i może się Pani o nie ubiegać na dwa sposoby. Zgodnie z treścią art. 226 Kodeksu cywilnego:

„§ 1. Samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Jednakże gdy nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, może on żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych.

§ 2. Samoistny posiadacz w złej wierze może żądać jedynie zwrotu nakładów koniecznych, i to tylko o tyle, o ile właściciel wzbogaciłby się bezpodstawnie jego kosztem”.

Zwrot nakładów dla posiadacza samoistnego

Powyższy przepis przyznaje bezumownemu posiadaczowi samoistnemu prawo otrzymania zwrotu poczynionych przez siebie nakładów na rzecz będącą przedmiotem własności innej osoby, w postaci roszczenia o zwrot (zapłatę) równowartości tych nakładów. Roszczenie to jest roszczeniem obligacyjnym z zakresu bezpodstawnego wzbogacenia, do którego dochodzi w szczególnej sytuacji prawnorzeczowej bezumownego posiadania rzeczy należącej do innej osoby. Wysokość wynagrodzenia z tego tytułu zależy od charakteru nakładów oraz stanu dobrej lub złej wiary posiadacza samoistnego w czasie dokonywania nakładów. Punktem wyjścia dla rozliczeń jest kategoria nakładów koniecznych. W zależności od spełnienia poszczególnych przesłanek przewidzianych w art. 226 wartość tych nakładów podlega miarkowaniu przez sąd w celu ustalenia należnej wysokości świadczenia.

Rozliczenie nakładów na dom teściowej

Jedną z przesłanek wyznaczających zakres roszczenia o rozliczenie nakładów z tytułu ich zwrotu jest bowiem dobra lub zła wiara posiadacza oraz okoliczność utraty dobrej wiary. Także ustalenie złej wiary posiadacza będącego dotychczas w dobrej wierze zmienia jego sytuację prawną. Nakłady dokonane od chwili, w której można posiadaczowi jednoznacznie przypisać złą wiarę, mogą być dochodzone tylko wówczas, jeśli są konieczne i tylko w zakresie bezpodstawnego (nieuzasadnionego okolicznościami) wzbogacenia właściciela (art. 226 § 2). Zgodnie natomiast z treścią art. 405 kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Osobiście proponuję porozumieć więc porozumieć się z teściową, gdyż wystosowanie takich roszczeń jest czasochłonne i będzie dla teściowej kosztowne. Dlatego proszę ją przekonać, iż w przypadku chęci wyrzucenia Pani z domu będzie Pani domagała się zwrotu poczynionych nakładów.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.