• Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Czy posiadanie na piśmie umowy użyczenia lokalu mieszkalnego i umowy użyczenia samochodu najbliższemu członkowi rodziny chroni użyczającego (który jest właścicielem także całego wyposażenia i sprzętu w lokalu) przed roszczeniem komornika? Czy komornik może zająć ruchomości, jeżeli dłużnik nie mieszka w danym lokalu, ale jest zameldowany (współmałżonek), poza tym małżonkowie zawarli notarialną umowę o rozdzielności majątkowej, a dług został zaciągnięty po jej zawarciu?
Zgodnie z treścią Kodeksu cywilnego:
„Art. 845. § 1. Do egzekucji z ruchomości komornik przystępuje przez ich zajęcie.
§ 2. Zająć można ruchomości dłużnika będące bądź w jego władaniu, bądź we władaniu samego wierzyciela, który do nich skierował egzekucję. Ruchomości dłużnika będące we władaniu osoby trzeciej można zająć tylko wówczas, gdy osoba ta zgadza się na ich zajęcie albo przyznaje, że stanowią one własność dłużnika, oraz w wypadkach wskazanych w ustawie. Jednakże w razie zbiegu egzekucji sądowej i administracyjnej dopuszczalne jest zajęcie ruchomości na zasadach przewidzianych w przepisach o egzekucji administracyjnej.
§ 3. Nie należy zajmować więcej ruchomości ponad te, które są potrzebne do zaspokojenia należności i kosztów egzekucyjnych”.
Zajęciu podlegają ruchomości będące:
Jeżeli w tytule wykonawczym zaznaczono, że na zabezpieczenie roszczeń wierzyciela należy zająć oznaczone ruchomości będące we władaniu wskazanej w nim osoby trzeciej (art. 739, 747 pkt 1 Kodeksu postępowania cywilnego), to komornik – zajmując je mimo sprzeciwu tej osoby i zaprzeczenia przez nią własności dłużnika (art. 743, 845) – nie narusza przepisów prawa egzekucyjnego. Osoba trzecia więc może bronić swych praw podmiotowych – przez tę czynność naruszonych – tylko w drodze powództwa o zwolnienie zajętych przedmiotów od egzekucji (art. 841, uchwała SN z dnia 13 lutego 1981 r., sygn. akt III CZP 71/80, OSNCP 1981, nr 8, poz. 143).
Zajęcie następuje z chwilą wpisania ruchomości do protokołu zajęcia (art. 847 Kodeksu postępowania cywilnego).
W toku czynności zajęcia komornik winien na zajętej ruchomości zamieścić znak informujący o dokonanej czynności. Podkreśla się, że ten znak winien być umieszczony na każdej z zajętej rzeczy (J. Jankowski, Kodeks…, s. 24).
Rozporządzenie ruchomością, oddanie w użytkowanie czy użyczenie, po wszczęciu postępowania egzekucyjnego, nie wpływa na egzekucję.
Samochód i nieruchomość mają tytuły własności. Nie ma potrzeby, aby osoba trzecia potwierdzała własność tych rzeczy. Komornik może je zająć. Użyczenie nie chroni dłużnika.
Jeśli zaś chodzi o ruchomości dłużnika i małżonka, to „przez rzeczy będące we władaniu dłużnika (art. 845 § 2 k.p.c.) należy rozumieć zarówno rzeczy, którymi dłużnik włada wyłącznie, jak i takie, którymi włada on wraz z inną osobą, w szczególności wraz ze swym małżonkiem” (uchwała SN z dnia 21 sierpnia 1975 r., sygn. akt III CZP 59/75, OSNCP 1976, nr 4, poz. 81).
Jeśli tytuł wykonawczy jest skierowany przeciwko jednemu małżonkowi, to zasadniczo nie ma podstaw, aby kierować egzekucję do majątku wspólnego. Jeśli wyposażenie mieszkania stanowi majątek wspólny, to w skardze na komornika należy tę kwestię podnieść – o ile dokona zajęcia majątku wspólnego.
Użyczenie mieszkania synowi.
Pan Jan, mając problemy finansowe, obawiając się zajęcia majątku przez komornika, zawarł ze swoim synem umowę użyczenia mieszkania. Syn zamieszkał w lokalu, a pan Jan formalnie przestał w nim mieszkać (choć faktycznie nadal tam przebywał). Komornik, prowadząc egzekucję przeciwko panu Janowi, zajął ruchomości znajdujące się w mieszkaniu, argumentując, że nadal jest to miejsce zamieszkania dłużnika i przedmioty te stanowią jego własność lub współwłasność (w przypadku małżeństwa). Mimo okazania umowy użyczenia, komornik dokonał zajęcia. W tym przypadku sama umowa użyczenia nie uchroniła przed egzekucją, ponieważ faktyczne okoliczności wskazywały na próbę ukrycia majątku. Kluczowe jest faktyczne przekazanie władztwa nad rzeczą.
Użyczenie samochodu córce z rozdzielnością majątkową.
Pani Anna, po zawarciu notarialnej umowy o rozdzielności majątkowej z mężem, użyczyła córce samochód, który wcześniej stanowił jej majątek osobisty. Mąż pani Anny zaciągnął długi po ustanowieniu rozdzielności. Komornik, prowadząc egzekucję przeciwko mężowi pani Anny, zajął samochód, argumentując, że skoro mąż jest zameldowany pod tym samym adresem co córka, to istnieje domniemanie, że samochód należy do niego. W tym przypadku, umowa użyczenia w połączeniu z rozdzielnością majątkową i faktem, że córka była jedynym użytkownikiem pojazdu, stanowiły silne argumenty przemawiające za zwolnieniem samochodu spod egzekucji. Ważne jest udokumentowanie faktu użytkowania samochodu przez córkę (np. polisa OC na jej nazwisko, faktury za naprawy).
Użyczenie sprzętu AGD i RTV w mieszkaniu.
Pan Piotr użyczył swojemu bratu mieszkanie wraz z całym wyposażeniem (sprzęt AGD, RTV, meble). Brat pana Piotra miał długi, a komornik, prowadząc egzekucję, zajął ruchomości znajdujące się w mieszkaniu. Mimo okazania umowy użyczenia, komornik zajął przedmioty, argumentując, że brak jest jednoznacznych dowodów na to, że wszystkie te przedmioty należą do pana Piotra (np. brak faktur zakupu na jego nazwisko). W tym przypadku, sama umowa użyczenia okazała się niewystarczająca. Aby skutecznie chronić majątek, pan Piotr powinien posiadać dowody zakupu poszczególnych przedmiotów (faktury, paragony) lub inne dokumenty potwierdzające jego własność.
Podsumowując, umowa użyczenia, choć jest ważnym dokumentem prawnym, sama w sobie nie stanowi absolutnej ochrony przed egzekucją komorniczą. Skuteczność takiej umowy w kontekście ochrony przed zajęciem majątku zależy od wielu czynników, w tym od faktycznego przekazania władztwa nad rzeczą, posiadania dowodów własności, istnienia rozdzielności majątkowej oraz od ogólnych okoliczności sprawy. Kluczowe jest, aby umowa odzwierciedlała rzeczywisty stan rzeczy, a nie była jedynie działaniem mającym na celu ukrycie majątku przed wierzycielami. W przypadku wątpliwości lub w sytuacji zagrożenia egzekucją, zaleca się skorzystanie z porady prawnej, aby ocenić indywidualną sytuację i podjąć odpowiednie kroki. Należy pamiętać, że działania podejmowane po wszczęciu postępowania egzekucyjnego mogą być bezskuteczne.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 1981 r., sygn. akt III CZP 71/80
4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 21 sierpnia 1975 r., sygn. akt III CZP 59/75
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika