Darowizna domu dla nieletniego wnuka

Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku (art. 888 kodeksu cywilnego, dalej: K. c.). Ponieważ według tej umowy chcą Państwo przenieść własność nieruchomości, czynność ta powinna być dokonana w formie aktu notarialnego (art. 158 L. c.). Przyjmuje się, rodzice (podpisujący umowę w imieniu dziecka jako jego przedstawiciele ustawowi) mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego nabywać dla małoletniego dziecka nieruchomości na podstawie umowy darowizny w stanie wolnym od zobowiązań wobec darczyńcy lub osób trzecich (uchwała SN z 30.04.1977, sygn. akt III CZP 73/76), stąd też rodzice będą mogli w imieniu wnuka przyjąć darowiznę bez konieczności wystąpienia wcześniej o zgodę do sądu opiekuńczego, o ile dom nie jest obciążony np. służebnościami. Gdyby chcieli Państwo np. dla siebie ustanowić służebność mieszkania, wtedy już darowanie domu wymagałoby zgody sądu.

Uprawnienia właścicielskie po otrzymaniu domu w drodze darowizny

Po podpisaniu umowy darowizny wnuk stanie się właścicielem domu, nabędzie zatem uprawnienia właścicielskie, które tym samym Państwo utracą. Wnuk będzie mógł w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego, z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno – gospodarczym przeznaczeniem swego prawa (tak uprawnienia właścicielskie opisuje art. 140 K. c.). Będzie mógł pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy (np. dochody z najmu). W tych samych granicach będzie mógł rozporządzać rzeczą (tj. dokonać dalszej darowizny, sprzedać dom, ustanowić na nim obciążenia).

Pieczę nad majątkiem małoletniego dziecka sprawują rodzice

W wykonywaniu uprawnień przez wnuka do czasu jego pełnoletności nastąpią jednak wyraźne ograniczenia, polegające na tym, że pieczę nad majątkiem dziecka sprawować będą jego rodzice, a do każdej czynności tzw. przekraczającej zakres zwykłego zarządu, potrzebna będzie zgoda sądu opiekuńczego (por. art. 101 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).

Dziecko aż do pełnoletności pozostaje pod władzą rodzicielską (art. 92). Władza rodzicielska obejmuje m. in. obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad majątkiem dziecka, aczkolwiek powinna być wykonywana tak, jak tego wymaga dobro dziecka i interes społeczny (art. 95 § 1 i 3 ). Rodzice powinni też przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących majątku dziecka, wysłuchać dziecko, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia (art. 95 § 4). Przepisy określają, że rodzice mają obowiązek sprawować z należytą starannością zarząd majątkiem dziecka, pozostającego pod ich władzą rodzicielską. Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na wykonywanie takich czynności przez dziecko (art. 101 § 3 K.c.).

Zatem to rodzice, w wyżej określonych granicach, sprawować będą pieczę nad domem.

Jeśli dziecko ukończyło lat 13, będzie samodzielnie rozporządzało zarobkiem pochodzącym np. z dochodów z najmu, chyba że sąd opiekuńczy inaczej by postanowił (art. 21 K.c.). Czysty dochód z majątku dziecka winien on być przede wszystkim obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, a nadwyżka na inne uzasadnione potrzeby rodziny (art. 103 Kodeksu rodzinnego).

W jakich sytuacjach rodzice mogą rozporządzać majątkiem dziecka?

Rodzice będą mogli (i jednocześnie będą mieli obowiązek), każdy samodzielnie, uwzględniając jednak rozsądne życzenia dziecka, dokonywać czynności zwykłego zarządu domem (chodzi tak o czynności faktyczne, jak i prawne oraz procesowe). Przez takie czynności rozumie się załatwianie przez rodziców bieżących spraw związanych ze zwykłym korzystaniem z domu, utrzymywanie go w stanie niepogorszonym, tj. robienie koniecznych remontów (por. E. Trybulska-Skoczelas, Komentarz do art. 101 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, teza 8, Lex). Nie będą natomiast mogli dokonać samodzielnie (bez zgody sądu opiekuńczego, który – gdy czynność nie jest podejmowana w interesie dziecka – takiej zgody nie wyrazi) czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu, jak ustanowienie służebności na nieruchomości, zaciągnięcie pożyczki obciążonej hipoteką, zawarcie na dłuższy czas umowy dzierżawy lub najmu, zbycie rzeczy (por. J. Ignatowicz, w: Kodeks rodzinny…, red. K. Pietrzykowski, 2010, s. 908–909). Taka czynność dokonana bez zgody sądu opiekuńczego będzie bezwzględnie nieważna (art. 58 par. 1 k. c.). Nie ma określonego katalogu czynności zwykłego zarządu i przekraczającego zwykły zarząd – o potraktowaniu danej czynności decyduje ocena jej ciężaru gatunkowego, wartości, skutków w sferze majątku dziecka w tej konkretnej sytuacji, stąd nie zawsze można abstrakcyjnie określić, czy daną czynność rodzice będą mogli czy też nie wykonać (por. np. uchwała SN z 30.04.1977 r., sygn. akt III CZP 73/76)

Ustanowienie przez sąd opiekuńczy kuratora do sprawowania pieczy nad majątkiem małoletniego

Jeśliby zarząd domem nie był wykonywany przez rodziców należycie, będą mogli Państwo zawiadomić o tym sąd opiekuńczy, który z urzędu winien rozważyć, czy w takiej sytuacji nie ma potrzeby wydania zarządzeń, w tym np. o powierzeniu zarządu majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi (por. art. 109 § 3). Jeśli nie chcieliby Państwo od początku, by to rodzice dziecka sprawowali pieczę nad domem do czasu uzyskania przez niego pełnoletności, w umowie darowizny mogą Państwo zastrzec, że nieruchomość nie będzie objęta zarządem sprawowanych przez rodziców. Mogą Państwo wyznaczyć takiego zarządcę, a jeśli go Państwo nie wyznaczą, zarząd będzie sprawował kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy (art. 102).

Jeśli zadając nam pytanie, mieli Państwo na myśli jakieś konkretne czynności, których tu nie uwzględniłam, oczywiście mogą Państwo dopytać o nie w pytaniach dodatkowych. Gdyby mieli Państwo jeszcze jakieś wątpliwości w przedstawionym przedmiocie, także pozostaję do dyspozycji.

Przykłady

Darowizna domu przez dziadków

Dziadkowie postanowili przekazać swojemu wnukowi dom w ramach darowizny. Ponieważ wnuk jest małoletni, umowę darowizny musieli podpisać jego rodzice jako przedstawiciele ustawowi. Rodzice zgłosili się do notariusza, który sporządził akt notarialny. Dziadkowie upewnili się wcześniej, że dom nie jest obciążony żadnymi służebnościami ani hipoteką, dzięki czemu nie była wymagana zgoda sądu opiekuńczego. Wnuk stał się właścicielem domu, ale do momentu osiągnięcia pełnoletności zarząd nad nieruchomością sprawować będą jego rodzice.

Darowizna pieniędzy na konto oszczędnościowe

Rodzice postanowili założyć swojemu 10-letniemu synowi konto oszczędnościowe i przekazać mu w ramach darowizny 50 000 złotych. W tym przypadku umowa darowizny została zawarta na piśmie, a pieniądze wpłacono na nowo założone konto. Rodzice zarządzają środkami do momentu, gdy syn osiągnie pełnoletność, ale regularnie informują go o stanie konta i uczą zasad oszczędzania. Dzięki temu syn zdobywa wiedzę finansową, a rodzice mogą mieć pewność, że środki będą bezpieczne.

Darowizna akcji firmy przez rodziców

Rodzice postanowili przekazać swojej 15-letniej córce akcje firmy, w której pracują. Umowę darowizny podpisali u notariusza, co zabezpieczyło interesy córki. Rodzice, jako przedstawiciele ustawowi, zarządzają akcjami do momentu osiągnięcia przez córkę pełnoletności. Zyski z dywidend są reinwestowane, co zwiększa wartość portfela akcji. Rodzice edukują córkę w zakresie inwestowania, przygotowując ją do samodzielnego zarządzania majątkiem w przyszłości.

Podsumowanie

Przekazanie darowizny małoletniemu dziecku wymaga odpowiednich formalności, takich jak umowa darowizny w formie aktu notarialnego, gdy chodzi o nieruchomości. Rodzice, jako przedstawiciele ustawowi, sprawują zarząd nad majątkiem dziecka do czasu osiągnięcia przez nie pełnoletności, dbając o jego interesy zgodnie z przepisami prawa. Przykłady z życia pokazują, jak można skutecznie i bezpiecznie przekazać darowiznę, zapewniając jednocześnie przyszłość finansową dziecka.

Oferta porad prawnych

Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz sporządzanie pism prawnych, zapewniając wsparcie i bezpieczeństwo w kwestiach związanych z darowiznami i zarządzaniem majątkiem małoletnich. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać fachową pomoc prawną bez wychodzenia z domu. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
6. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 30 marca 1977, sygn. akt III CZP 73/76