• Data: 2024-12-09 • Autor: Michał Berliński
Jestem z moim mężem obecnie w związku małżeńskim, ale będziemy się rozwodzić. Mój mąż miał romans, z którego urodziło się dziecko. Dokonał notarialnie darowizny nieruchomości na moją rzecz wraz z podpisaniem umowy dożywocia na jeden lokal mieszkalny (nieruchomość składa się z kilku) oraz podpisaliśmy umowę rozdzielności majątkowej. Dziecko urodziło się przed upływem 300 dni po dokonaniu darowizny. Jak mogę wybronić się się przed roszczeniami o zachowek na wypadek śmierci mojego męża? Zaznaczę, że będzie to już zapewne po rozwodzie, gdyż rozwodzić będziemy się tak szybko, jak pozwoli na to sytuacja. Mój mąż był jedynym kupującym, jednak na nieruchomość środki były wspólnie. Chciałabym spłacić mu jego wkład w przedmiotowy dom, jednak jak mam to zrobić, wiedząc, w przyszłości zapłacę jeszcze raz w momencie, gdy jego zstępny nie będzie zaspokojony spadkiem? Mąż chce tutaj ze mną współpracować.
Sprawa, którą Pani opisuje, jest dosyć problematyczna głównie dla tego, że chodzi o najbliższą rodzinę i te kwestie nigdy nie należą do łatwych. Wskazać należy, że w wyniku darowizny uzyskał Pani nieruchomość – mieszkanie – od męża. Jak rozumiem, jest to zwykła darowizna w zakresie kilku nieruchomości, zaś w stosunku do jednego – dożywocie. W sytuacji, gdyby przekazano tę nieruchomość w formie ustanowienia dożywocia, wtedy będziemy mieć do czynienia z wyższym kosztami u notariusza, ale nie będzie Pani zobowiązana do zapłaty zachowku w ogóle.
Zachowek jest to część spadku należna osobom najbliższym zmarłego niezależnie od tego, kto został przez niego powołany do spadku w testamencie. W praktyce zachowek może być egzekwowany wtedy, gdy zmarły pozostawił lub nie testament, w którym albo w ogóle pominął osoby najbliższe, albo zapisał im zbyt małą część majątku. Problem zachowku nie istnieje, gdy osoby do niego uprawnione otrzymają w spadku po zmarłym lub w formie darowizny część majątku równą lub wyższą od tej, jaka należałaby się im z racji zachowku. Zgodnie z treścią art. 991 § 1 Kodeksu cywilnego: „zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek)”. Mając na uwadze powyższe, dziecku przysługiwałoby prawo do zachowku, w wymiarze 2/3 tego, co by należało się mu w przypadku dziedziczenia ustawowego. W tym celu ta osoba powinna wytoczyć przeciwko Pani powództwo w sądzie, wykazując, że jest spadkobiercą ustawowym i żądać zapłaty określonej kwoty pieniężnej, tj. udziału w wartości tych nieruchomości. Zgodnie z art. 1007 K.c. roszczenie o zachowek wygasa po pięciu latach od chwili ogłoszenia testamentu, bądź zakończenia postępowania spadkowego.
Zgodnie bowiem z Art. 995 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.
§ 2. Wartość przedmiotu zapisu windykacyjnego oblicza się według stanu z chwili otwarcia spadku, a według cen z chwili ustalania zachowku”.
Ustalenie wartości poszczególnych składników wchodzących w skład spadku, w tym także ustalenie wartości nieruchomości dla określenia wymiaru zachowku, powinno być oparte na kryteriach rynkowych. Określenie wartości rynkowej nieruchomości powinno więc nastąpić zgodnie z regułami i metodami wynikającymi z przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami i przepisów wykonawczych oraz standardów zawodowych rzeczoznawców (wyrok SA w Katowicach z 15.03.2018 r., sygn. akt I ACa 916/17). Reguła wyrażona w art. 995 § 1 stanowi, że wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku. Oznacza to, że oszacowaniu podlega to, co rzeczywiście otrzymał obdarowany, z tym że wartość jego korzyści majątkowej jest aktualizowana do dnia zamknięcia rozprawy o zachowek.
Mając na uwadze treść powyższego, jeśli zdecydują się pozwać Panią o zachowek – oczywiście będzie Pani zobligowana go zapłacić, od tej nieruchomości, która nie była przekazana w formie dożywocia.
I teraz jeśli chodzi o ewentualne zmniejszenie kwoty zachowku. Zgodnie z art. 31 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków należą do ich majątku wspólnego. Z uwagi na to, że pomiędzy Panią a mężem nie było rozdzielności majątkowej, to niemal wszystko, co mąż sfinansował z pieniędzy zarobionych w czasie trwania małżeństwa, weszło do majątku wspólnego. Udziały męża i żony w takim majątku są równe, nawet jeśli jedno z nich nie pracuje zarobkowo. W tej sytuacji połowa majątku małżeńskiego była i jest własnością Pani, a w skład schedy po mężu wejdzie druga połowa, chyba że mieliście Państwo rozdzielność już wcześniej lub np. te nieruchomości mąż nabył w spadku lub sam otrzymał w darowiźnie. Wartość zachowku dla synów będzie zatem liczona od wartości połowy, a nie całości tej otrzymanej przez Panią darowizny. To będzie Pani wykazywać przed sądem w toku procesu.
Może Pani dziś spłacić jeszcze dodatkowo męża z odpowiednim opisem i zachować to potwierdzenie, ale oczywiście Pani nie musi, ja bym raczej od tego odstąpił. Co do zasady kiedyś będzie Pani mogła spłacić i tak i tak tę połowę.
W przypadku rozwodu i podziału majątku istotne jest zabezpieczenie swojej sytuacji prawnej przed ewentualnymi roszczeniami nieślubnego dziecka małżonka, zwłaszcza w kontekście zachowku. Darowizna nieruchomości przed rozwodem może nie zawsze wykluczyć takie roszczenia, jednak istnieją sposoby, aby zminimalizować ryzyko – odpowiednie umowy prawne, wycena majątku oraz współpraca z byłym małżonkiem mogą znacząco wpłynąć na wynik przyszłych sporów. Kluczowe jest też rozumienie, że wartość darowizny ustalana jest według stanu z momentu jej przekazania, ale wyceniana w dniu ustalenia zachowku.
Potrzebujesz porady prawnej online lub profesjonalnie przygotowanego pisma? Skontaktuj się z nami, a otrzymasz szybką i rzetelną pomoc prawną dopasowaną do Twojej sytuacji! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Michał Berliński
Prawnik, absolwent Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Pawła II w Lublinie. Studia ukończył w 2015 roku obroną pracy magisterskiej w Katedrze Prawa Pracy o temacie „Zakaz konkurencji w trakcie i po ustaniu stosunku pracy”. Podczas studiów praktykował w kancelariach adwokackich i radcowskich oraz w prokuraturze, udzielał również porad prawnych w Uniwersyteckiej Poradni Prawnej głównie z zakresu prawa cywilnego oraz rodzinnego. Ukończył aplikację komorniczą w Izbie Komorniczej przy Sądzie Apelacyjnym w Lublinie. W 2018 roku uzyskał pozytywny wynik z egzaminu komorniczego i został powołany na stanowisko asesora komorniczego przez Prezesa Sądu Apelacyjnego w Lublinie. Nieprzerwanie od 2015 roku pracuje jako asystent komornika, aplikant, asesor komorniczy i kierownik kancelarii. Aktualnie prowadzi własną kancelarię komorniczą, Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Radomiu. Specjalizuje się głównie w prawie cywilnym, rodzinnym, postępowaniu cywilnym oraz egzekucyjnym. Interesuje się również prawem pracy, nieruchomości i ich obrotem, a także prawem nowych technologii i rynkiem e-commerce.
Zapytaj prawnika
