Jak uregulować własność mieszkania spółdzielczego po dwóch małżeństwach i rozwodach?

Wspólne majątki małżeńskie z pierwszą i drugą żoną

Przedstawił Pan niezwykle skomplikowany stan faktyczny. Otóż należy zaznaczyć, iż w sprawie mamy do czynienia z dwiema masami majątku. tj.:

1. majątek wspólny z pierwszą żoną,
2. majątek wspólny z drugą żoną.

Zgodnie z przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (K.r.o.) w brzmieniu sprzed 20 stycznia 2005 r.:

„Art. 31. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków.

Art. 32. § 1. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich.

§ 2. W szczególności stanowią dorobek małżonków:

1) pobrane wynagrodzenie za pracę oraz za inne usługi świadczone osobiście przez któregokolwiek z małżonków;

2) dochody z majątku wspólnego, jak również z odrębnego majątku każdego z małżonków.”

Przynależność spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego a małżeńska wspólność ustawowa

Zgodnie zaś z art. 213 § 3 zd. 1 ustawy Prawo Spółdzielcze z dnia 16 września 1982 r. w pierwotnym brzmieniu: „Spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego powstaje z chwilą przydziału lokalu”. Wskazać należy, że zgodnie z powszechnie przyjętym poglądem, sąd ustala skład i stan majątku wspólnego według chwili ustania małżeńskiej wspólności ustawowej, zaś jego wartość – według cen w chwili dokonywania podziału, przy czym oszacowanie wartości powinno uwzględniać okoliczności istniejące w chwili orzekania. W postanowieniu z dnia 26 czerwca 2013 r. wydanym w sprawie II CSK 583/12 Sąd Najwyższy wskazał, że co do zasady przedmiotem postępowania o podział jest majątek, który był objęty wspólnością majątkową i istniał w dacie jej ustania. Sąd ma obowiązek orzeczenia o przyznaniu jednemu z byłych małżonków istniejących składników majątkowych i dokonania rozliczenia ich wartości. Składniki bezprawnie zniszczone lub zbyte przez jednego z małżonków podlegają rozliczeniu, natomiast składniki zużyte w toku normalnego używania nie są uwzględniane. W uzasadnieniu uchwały z dnia 19 maja 1989 r. wydanej w sprawie III CZP 52/89 Sąd Najwyższy podkreślił, że jeżeli przed podziałem majątku wspólnego jedno z małżonków doprowadzi do rozmyślnego zniszczenia lub wyzbycia się określonych składników majątku wspólnego ze szkodą dla rodziny, to przy ustaleniu masy podziału wartość uszczuplonego majątku powinna mieć wpływ na rozliczenie pieniężne między podmiotami tego majątku albo na ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. W orzecznictwie przyjmuje się, że w przypadku składników majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego w dniu ustania tej wspólności, następnie zbytych ( przekształconych ) bezprawnie przez jednego z małżonków przed podziałem majątku wspólnego, sąd powinien uwzględnić je w podziale majątku, biorąc pod uwagę ich stan z chwili ustania wspólności ustawowej, zaś ich wartość – z chwili orzekania, którą określa wartość zbytego (przekształconego ) prawa według jego wartości rynkowej z chwili podziału (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2014 r. wydane w sprawie V CSK 315/13 ).

Prawo do lokalu przysługiwało Panu i pierwszej żonie, i stanowi Państwa wspólny majątek.

Zgodnie z powszechnie aprobowanym również obecnie stanowiskiem wyrażonym w uchwale Pełnego Składu Izby Cywilnej Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 1974 r. (III CZP 1/74, OSNCP 1975 Nr 3, poz. 37) o przynależności do majątku wspólnego małżonków spółdzielczego prawa do lokalu – zarówno takiego jak w spółdzielni mieszkaniowej, jak i takiego jak w spółdzielni budowlano-mieszkaniowej – nabytego w drodze przydziału wydanego przez spółdzielnię decyduje porównanie daty przydziału z datą powstania wspólności majątkowej między małżonkami (wspólność majątkowa). O przynależności przydzielonego przez spółdzielnię spółdzielczego prawa do lokalu do majątku wspólnego małżonków rozstrzygają dwie zasady. W myśl pierwszej, wypowiedzianej w art. 32 § 1 K.r.o., przedmioty nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej (lub umownej – art. 48 K.r.o.) stanowią dorobek małżonków. Stosownie zaś do drugiej, wynikającej z przepisów prawa spółdzielczego, spółdzielcze prawo do lokalu powstaje na skutek i z chwilą wydania przez spółdzielnię odpowiedniego przydziału. Zestawienie tych zasad oznacza, że spółdzielcze prawo do lokalu przydzielonego w czasie trwania małżeńskiej wspólności majątkowej należy do majątku wspólnego małżonków. Sąd Najwyższy podkreślił też, że prawo do wkładu – mieszkaniowego lub budowlanego – ma podwójną naturę. Z jednej strony jest wierzytelnością pieniężną, której dłużnikiem jest spółdzielnia, z drugiej zaś także swoistym prawem majątkowym, którego istota polega na tym, że stanowi ono niejako zalążek przyszłego spółdzielczego prawa do lokalu. Z prawem do wkładu więc łączy się ekspektatywa uzyskania prawa do mieszkania.

Następnie w uchwale Składu Siedmiu Sędziów z dnia 12 stycznia 1978 r. (III CZP 86/77, OSNCP 1978 Nr 10, poz. 171) Sąd Najwyższy wskazał, że spółdzielcze prawo do lokalu, powstałe z realizacji oczekiwania małżonków na przydział wspólnego mieszkania, należy do nich obojga, jeżeli przydział został – po ustaleniu małżeństwa – dokonany na rzecz jednego z małżonków i jego dotychczasowej rodziny.

Podział majątku wspólnego z pierwszą i drugą żoną

Tutaj więc konieczne jest przeprowadzenie sprawy o podział majątku wspólnego z pierwszą żoną.

Z drugą żoną zasady podziału są jednakowe. Jednakowoż w skład majątku wspólnego wchodzi prawo spółdzielcze własnościowe, ale Pan ma prawo rozliczyć nakład z majątku osobistego w postaci wkładu mieszkaniowego. Spółdzielnia zrobiła ogromny błąd – nie wiem, na jakiej podstawie uznała, iż wkład przysługuje wyłącznie Panu, co spowodowało szereg dalszych skutków prawnych.

Dla pełnego wyprostowania sytuacji konieczne jest przeprowadzenia dwóch spraw o podział majątku wspólnego. W pierwszym rzędzie sugeruję udać się do spółdzielni i ustalić, czy pierwsza żona figuruje jako osoba współuprawniona do wkładu mieszkaniowego.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
2. Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze - Dz.U. 1982 nr 30 poz. 210
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 2013 r. sygn.akt II CSK 583/12
4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1989 r. sygn.akt III CZP 52/89
5. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 2014 r. sygn.akt V CSK 315/13
6. Uchwała Składu Siedmiu Sędziów z dnia 12 stycznia 1978 r. sygn.aktIII CZP 86/77

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.