Jak zabezpieczyć majątek przed zachowkiem dla dzieci z pierwszego małzeństwa

Prawo do zachowku

Odpowiedzi na zadane pytania poszukiwać należy w treści przepisów Kodeksu cywilnego (K.c.) oraz w orzecznictwie. Co do zachowku – jeśli akt notarialny nabycia nieruchomości będzie tylko na Panią, a równocześnie będzie on zawierać zapis dożywotniego zamieszkania dla Pani partnera, to jego dzieci nie będą miały roszczenia o zachowek.

Zgodnie z art. 991 K.c. – zstępnym spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału (zachowek).

Skoro zaś dom będzie Pani własnością, to po pierwsze w razie Pani śmierci dzieci Pani przyszłego męża nie będą miały do Pani roszczenia o zachowek, bowiem nie są Pani zstępnymi. Polskie prawo nie przewiduje zachowku dla pasierbów, zatem po Pani śmierci dzieciom przyszłego męża nic się nie należy, chyba że zostałyby przez Panią oficjalnie przysposobione. Pasierbowie mogliby jedynie po Pani dziedziczyć, gdyby otwarcia spadku po Pani nie dożyły Pani dzieci, małżonek, rodzice, rodzeństwo, dziadkowie i ich zstępni.

Problemem może być kwestie tego, że dzieci męża mogą podnosić, że dokonał on na Pani rzecz darowizny, za którą to sfinansowała Pani zakup nieruchomości zapisanej na Panią. Zgodnie z art. 994 K.c. – przy obliczaniu zachowku nie dolicza się darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku oraz darowizn na rzecz osób nie będących spadkobiercami. Aby zatem z tego tytułu dzieci przyszłego męża nie miały roszczeń o zachowek, mąż musiałby darować Pani pieniądze na zakup domu co najmniej 10 lat przed jego zakupem. Ewentualnie musiałaby Pani zakupić dom ze swoich środków, aby roszczenie o zachowek po stronie dzieci męża nie powstało, lub musielibyście Państwo nie zawierać małżeństwa: wówczas jako darowizna na rzecz osoby niebędącej spadkobiercą nie będzie nigdy wliczana do zachowku.

Dożywocie czy służebność?

Pyta Pani, czy lepiej będzie zapisać partnerowi dożywocie czy służebność. To już zależy od Pani i od tego, co jest celem. Na podstawie umowy dożywocia Pani jako właściciel nieruchomości zobowiązuje się przenieść jej własność na nabywcę, w zamian za co nabywca (Pani mąż) zobowiązuje się zapewnić dożywotnie utrzymanie Pani jako zbywcy, ewentualnie osobie bliskiej Pani jako zbywcy nieruchomości. Umowa dożywocia musi być zawarta w formie aktu notarialnego pod rygorem jej nieważności. Do podstawowych obowiązków osoby otrzymującej nieruchomość (Pani partnera) należeć będzie:

• przyjęcie Pani jako domownika,
• dostarczenie Pani wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału,
• zapewnienie Pani odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie,
• zapewnienie Pani na własnym koszt pogrzebu odpowiadającego zwyczajom miejscowym.

Dokonując jednak umowy dożywocia, traci Pani własność nieruchomości. Z chwilą śmierci właściciela nieruchomości obciążonej prawem dożywocia (męża), obowiązki wynikające z tej umowy przechodzą na jego spadkobierców. Obowiązki wynikające z umowy o dożywocie wchodzą w skład spadku po właścicielu nieruchomości, czyli po Pani mężu. To jego dzieci będą ją dziedziczyć i będą miały obowiązek zapewniania Pani świadczeń wskazanych w punktach wyżej. Jedyne wyjście to spisanie przez męża testamentu, w którym powoła inną osobę niż jego dzieci do dziedziczenia tej nieruchomości.

Z kolei służebność mieszkania jest służebnością osobistą, czyli przysługiwać będzie tylko mężowi. Wówczas to Pani i mąż zawarliby umowę, mocą której mąż miałby prawo do korzystania z domu w zakresie przez Państwa w umowie uzgodnionym. Czyli tutaj celem jest zapewnienie mężowi zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. Osoba, której przysługuje służebność mieszkania, może przyjąć na to mieszkanie dzieci, ale tylko małoletnie, które mogą pozostać w mieszkaniu także po uzyskaniu pełnoletniości.

Jak zatem widać, dożywocie to przeniesienie nieruchomości na rzecz męża w zamian za to, że będzie się Panią opiekował, przyjmie Panią jako domownika, dostarczy wyżywienia itd. Służebność pozostawi nieruchomość w Pani własności, a mąż zyska prawo do mieszkania w niej. Natomiast jego dzieci jej nigdy nie odziedziczą; nie odziedziczą także prawa służebności, bowiem to jest niedziedziczne.

W opisanej sprawie uważam, że dożywocie nie spełni swej roli. W przypadku bowiem śmierci męża jego dzieci odziedziczą nieruchomość i będą obowiązane opiekować się Panią, chyba że w testamencie mąż zapisze ją innej osobie. Ustanawiając służebność, nieruchomość będzie dziedziczona przez Pani zstępnych.

Darowizna na rzecz partnera życiowego a zachowek

Na koniec mogę jeszcze zasugerować, że dla Państwa najbezpieczniej byłoby nie zawierać związku małżeńskiego. Wówczas bowiem zgodnie z art. 994 K.c. będzie to darowizna na rzecz osób niebędących spadkobiercami i dzieci męża nie będą miały prawa do zachowku (tzn. nie będą kwoty darowizny mogły do niego wliczyć). Inna opcja to sfinansowanie domu przez Panią w całości. Aby dzieci męża nie dziedziczyły domu, proszę nie zawierać dożywocia ani nie dopisywać go do współwłasności, a co najwyżej ustanowić służebność mieszkania na jego rzecz, a Pani w testamencie może zapisać nieruchomość zgodnie z Pani wolą.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.