Jak uchylić klauzulę wykonalności?

Uprawomocnienie się niekorzystnego wyroku

Enigmatyczność opisu każe domyślać mi się stanu faktycznego. Zakładam, że w Pana przypadku miała miejsce następująca sytuacja:

Był Pan dłużnikiem banku, umową przekazał Pan jakieś swoje dobra bratu (pieniądze?), czyniąc to z pokrzywdzeniem wierzyciela – banku, bowiem ten po przekazaniu tych dóbr nie mógł wcale lub w jakimś stopniu wyegzekwować od Pana długu. Wobec tego, działając na podstawie art. 527 Kodeksu cywilnego (tzw. skarga pauliańska), wniósł o uznanie tejże czynności z bratem za bezskuteczną wobec niego. Pan nie był stroną takiego postępowania, stronami byli brat i bank. Mógł Pan wstąpić do takiego procesu w charakterze interwenienta ubocznego [art. 76 Kodeksu postępowania cywilnego: „Kto ma interes prawny w tym, aby sprawa została rozstrzygnięta na korzyść jednej ze stron, może w każdym stanie sprawy aż do zamknięcia rozprawy w drugiej instancji przystąpić do tej strony (interwencja uboczna)”], jednakże Pan sam tego nie zrobił, bowiem być może nie wiedział o procesie, być może nie chciał, a także być może żadna ze stron nie wniosła o zawiadomienie Pana [nie dokonała tzw. przypozwania na mocy art. 84 K.p.c.: „§ 1 Strona, której w razie niekorzystnego dla niej rozstrzygnięcia przysługiwałoby roszczenie względem osoby trzeciej albo przeciwko której osoba trzecia mogłaby wystąpić z roszczeniem, może zawiadomić taką osobę o toczącym się procesie i wezwać ją do wzięcia w nim udziału. § 2 W tym celu strona wnosi do sądu pismo procesowe wskazujące przyczynę wezwania i stan sprawy. Pismo to doręcza się niezwłocznie osobie trzeciej, która może zgłosić swe przystąpienie do strony jako interwenient uboczny”]. Jest jeszcze możliwość, że działał Pan w charakterze interwenienta ubocznego, jednakże nie był na ogłoszeniu wyroku, nie wniósł wniosku o jego uzasadnienie, teraz dopiero złożył wniosek o wydanie jego odpisu.

Nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności

Sprawa została zakończona wyrokiem – ponieważ albo był to już wyrok sądu II instancji, albo też I instancji, ale nikt nie złożył od niego apelacji, wyrok stał się prawomocny. Prawomocnemu wyrokowi sąd nadaje klauzulę wykonalności.

Nadanie tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności regulują przepisy art. 776-795 K.p.c.

Na mocy art. 776 K.p.c. tytuł egzekucyjny zaopatrzony w klauzulę wykonalności jest tytułem wykonawczym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Tytuł wykonawczy jest natomiast podstawą egzekucji. Tytułami egzekucyjnymi, którym może zostać nadana klauzula wykonalności, jest m.in. orzeczenie sądu prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem (art. 777 § 1 pkt 1 K.p.c.). Co do zasady klauzula wykonalności tylko potwierdza zdatność tytułu egzekucyjnego do egzekucyjności, nie tworzy ona żadnych praw. Inaczej jest, gdy klauzula jest nadawana na osoby, które nie są wymienione w wyroku (tj. nie były pozwanym) – dzieje się tak, gdy sąd nadaje klauzulę na małżonka dłużnika (art. 787, 787¹ K.p.c.), na następcę prawnego (art. 788, 789 K.p.c.), wspólnika spółki osobowej (art. 779 K.p.c.). Jeżeli zatem klauzula wykonalności została nadana prawomocnemu wyrokowi, bez rozszerzenia na inne osoby niż wymienione w wyroku, w istocie nie ma podstaw, by ją podważać. Podważanie klauzuli wykonalności może się odbyć w dwóch trybach: zażalenia na postanowienie o nadaniu klauzuli, jak i wniosku o uchylenie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności ze względu na zmianę okoliczności.

Zażalenie na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności

Na mocy art. 795 K.p.c.:

„§ 1. Na postanowienie sądu co do nadania klauzuli wykonalności przysługuje zażalenie.

§ 2.Termin do wniesienia zażalenia biegnie dla wierzyciela od dnia wydania mu tytułu wykonawczego lub zawiadomienia go o utworzeniu tytułu wykonawczego w systemie teleinformatycznym albo od dnia ogłoszenia postanowienia odmownego, a gdy ogłoszenia nie było – od dnia doręczenia tego postanowienia. Dla dłużnika termin ten biegnie od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. W razie zgłoszenia wniosku, o którym mowa w art. 7942 § 2 albo 3, termin ten biegnie od dnia doręczenia stronie uzasadnienia postanowienia albo postanowienia z uzasadnieniem.

§ 3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio do biegu terminu do wniesienia skargi na postanowienie referendarza sądowego.”

„Art. 794² K.p.c.:

(…)

§ 3. Dłużnik może żądać sporządzenia uzasadnienia postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności i doręczenia postanowienia z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Jeżeli postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności zostało wydane bez spisywania odrębnej sentencji, dłużnikowi doręcza się wyłącznie uzasadnienie postanowienia.”

Zażalenie na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności może zatem wnieść wierzyciel i każdy, przeciwko komu nadano klauzulę (dłużnik) – nie może go wnieść osoba trzecia, którą Pan jest w przedmiotowym postępowaniu. Zażalenie takie wnosi się w terminie tygodnia od dnia wskazanego w § 2 cytowanego przepisu (zatem w tym wypadku termin już dawno upłynął). Przedmiotem zażalenia mogą być tylko zarzuty formalne dotyczące uchybienia przepisom dotyczącym nadania klauzuli wykonalności, nie zaś zarzuty merytoryczne co do istnienia i zasadności świadczeń określonych w wyroku (por. P. Telenga, Komentarz aktualizowany do art. 795 Kodeksu postępowania cywilnego, LEX).

Zatem w drodze zażalenia na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności prawomocnemu wyrokowi nie można kwestionować samego wyroku, do tego bowiem jest specjalna droga, tj. droga postępowania apelacyjnego. Jeżeli jednak Pan nie jest stroną postępowania, nie jest też dłużnikiem, przeciwko któremu nadano klauzulę, nie może Pan kwestionować ani wyroku, ani nadania klauzuli.

Ponadto na mocy art. 359 § 1 K.p.c.: „Postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne”.

Przyjmuje się, że „zmiany okoliczności sprawy nie można utożsamiać ze zmianą oceny tychże okoliczności przez sąd. Mylna ocena sądu co do okoliczności nie uzasadnia zmiany lub uchylenia postanowienia. Podkreślić także należy, że wyrażenie »zmiana okoliczności« implikuje wniosek, iż chodzi o okoliczności, które zaistniały już po wydaniu postanowienia (J. Krajewski (w:) Kodeks postępowania cywilnego..., t. 2, red. J. Jodłowski, K. Piasecki, s. 584). Tak samo traktować należy okoliczności, które istniały w chwili wydania postanowienia, ale były nie znane sądowi” (A. Jakubecki, Komentarz do art. 359 kodeksu postępowania cywilnego, LEX). Jako okoliczność uzasadniającą uchylenie klauzuli wykonalności traktuje się np. błędny, nieaktualny adres pozwanego, na który wysłano nakaz zapłaty. Musi Pan zatem rozważyć, czy w podanym przypadku istnieją jakieś okoliczności, które uległy zmianie, przez co nadanie klauzuli wykonalności nie jest zasadne.

Zażalenie na postanowienie o kosztach zasądzonych w wyroku

Pisze Pan, że naliczono wysokie koszty postępowania (zapewne zasądzone w wyroku) – drogą podważania wysokości tychże kosztów jest zażalenie na postanowienie o kosztach zasądzonych w wyroku bądź apelacja w przypadku podważania także innych części wyroku, nie zaś podważanie klauzuli wykonalności. Podobnie drogą podważania kosztów komorniczych jest skarga na postanowienie o naliczeniu kosztów komorniczych, która przysługuje adresatowi tego postanowienia. To nie Pan, jak rozumiem, został tymi kosztami obciążony, ale brat.

Zatem – o ile nie był Pan interwenientem ubocznym w sprawie – nie przysługiwały Panu żadne środki podważania naliczonych kwot.

Zapewne Pana problem polega jednak na tym, że brat może w drodze odszkodowania dochodzić od Pana zwrotu tychże kosztów. Dopiero w ewentualnym postępowaniu, w którym by to czynił, mógłby Pan zarzucać bratu, że nie złożył środków odwoławczych, a naliczone koszty były zawyżone. Jeśli natomiast był Pan interwenientem ubocznym w sprawie z powództwa banku, nie może Pan w stosunku do brata podnieść zarzutu, że sprawa została rozstrzygnięta błędnie albo że brat prowadził proces wadliwie, chyba że stan sprawy w chwili przystąpienia Pana uniemożliwił Panu korzystanie ze środków obrony albo że brat umyślnie lub przez niedbalstwo nie skorzystał ze środków, które nie były Panu znane (art. 82 K.p.c.).

Uprawnienia interwenienta w procesie sądowym

Jako interwenient uboczny był Pan uprawniony do wszelkich czynności procesowych dopuszczalnych według stanu sprawy, w tym do wniesienia wniosku o uzasadnienie wyroku i złożenia apelacji, o ile nie pozostawałyby one w sprzeczności z czynnościami i oświadczeniami brata (art. 79 K.p.c.). Jeśli był Pan interwenientem, sąd winien też Panu doręczyć odpis wyroku (zwłoka może być spowodowana tym, że nie opłacił Pan wydania odpisu – 1 zł od strony w przypadku kserokopii, 6 zł od strony w przypadku uwierzytelnionego odpisu).

Jeśli zaś nie był Pan interwenientem ubocznym, sąd nie wyda Panu odpisu wyroku, bowiem zgodnie z art. 9 § 1 zd. 2 K.p.c. tylko strony i uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy i otrzymywać odpisy, kopie lub wyciągi z tych akt (wyłom co do tej zasady w postępowaniu nieprocesowym wprowadza art. 525 K.p.c., którego jednakże odpowiednika nie ma na gruncie procesu).

W obliczu tak skromnego i niejednoznacznego opisu sprawy nie mogę udzielić pełniejszej odpowiedzi.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.