Odpowiedzialność karna za pomówienie i groźby, jak dochodzić swoich praw?

Oskarżenie prywatne – droga karna

W przedstawionym przez Pana stanie faktycznym istnieje możliwość zawiadomienia prokuratora o podejrzeniu popełnienia przestępstw. W pierwszej kolejności wskazać należy na przepis art. 212 §1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1138) „kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności”. Nadto jeżeli sprawca dopuszcza się tego czynu za pomocą środków masowego komunikowania, to podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. Co ważne, ściganie takiego przestępstwa następuje z oskarżenia prywatnego, co oznacza że w przypadku tego przestępstwa musiałby Pan skierować prywatny akt oskarżenia do sądu przeciwko tej osobie oraz wskazać dowody, które potwierdzają popełnienie przez nią przestępstwa, np. zeznania świadków wydruki z portali społecznościowych.

Naruszenie dóbr osobistych przez obrażanie

Oprócz wskazanej wyżej drogi postępowania karnego warto rozważyć również dochodzenie ewentualnych roszczeń na drodze postępowania cywilnego. W tym wypadku podstawami prawnymi są przepisy dotyczące ochrony dóbr osobistych. Zgodnie z art. 23 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360) „dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”. Katalog dóbr osobistych ma charakter otwarty, co oznacza, że przepis nie wymienia ich kompleksowo, a nadto pojęcie to należy rozumieć bardzo szeroko.

Dochodzenie zadośćuczynienia

W sytuacji przez Pana opisanej należy rozważyć, czy informacje podawane przez tę osobę trzecią nie naruszają Pana dóbr osobistych w postaci np. czci, dobrego imienia. W razie kiedy wymienione dobra osobiste zostają zagrożone, to przysługuje Panu żądanie zaniechania takiego zachowania (tj. żądanie zaniechania dalszego naruszania Pana dóbr osobistych), chyba że nie jest ono bezprawne (krótko mówiąc, jeżeli osoba trzecia wykazałaby, że jej twierdzenia są prawdziwe). W przypadku, kiedy stwierdzone zostanie naruszenie dobra osobistego, to wówczas może Pan żądać od tej osoby m.in. czynności polegających na usunięciu skutków swojego zachowania np. pisemnych przeprosin Pana lub też zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. Jeżeli chodzi o kwestie zadośćuczynienia (nie odszkodowania, tylko zadośćuczynienia), to tak naprawdę nie ma żadnego cennika, który można byłoby zastosować. Liczy się tu stopień naruszenia dobra osobistego, ocena własna. W praktyce kwoty wahają się od ok. 3000 zł do 10 000 zł. W zależności od kontekstu sprawy, stopnia naruszenia mogą być większe.

Reakcja na groźby karalne

Pisze Pan również o jeszcze jedynym możliwym przestępstwie, które stanowi groźbę. Zgodnie z art. 190 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1138), zwanej dalej w skrócie „kto grozi innej osobie popełnieniem przestępstwa na jej szkodę lub szkodę osoby najbliższej, jeżeli groźba wzbudza w zagrożonym uzasadnioną obawę, że będzie spełniona podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”. Co ważne, ściganie tego przestępstwa następuje na wniosek pokrzywdzonego. Przedmiotem ochrony tego przepisu jest wolność człowieka postrzegana w kategoriach psychicznych tj. jako poczucie bezpieczeństwa jednostki. Przede wszystkim chodzi tutaj o wolność od strachu, lęku, czy uczucia zagrożenia (tak m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15 lutego 2007 r., sygn. akt. IV KK 273/06).

Pokrzywdzonym tym przestępstwem może być tylko osoba, do której taka groźba jest kierowana i która w jej następstwie mogłaby bezpośrednio lub pośrednio ponieść szkodę (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lutego 2008 r., sygn. akt. IB KK 407/07). Jeżeli chodzi o to co należy rozumieć pod pojęciem „grożenia”, to jest to zapowiedź czegoś złego tj. popełnienia przestępstwa. Natomiast w zakresie rodzaju tego przestępstwa to chodzi tu o wszystkie rodzaje przestępstw, które uregulowane są w kodeksie karnym, a także w innych ustawach. Ustawodawca w żaden sposób nie precyzuje sposobu sformułowania groźby, co oznacza, że może ona zostać zarówno wypowiedziana, jak też przyjąć formę pisemną, a nawet zostać wyrażona w formie gestu lub innego zachowania (np. podjeżdżanie samochodem na bliską odległość, zwiększanie obrotów silnika, gwałtowne hamowanie – zob. wyrok SN z 3.04.2008 r., IV KK 471/07 LEX nr 388595). Konieczne jest natomiast na tyle klarowne sformułowanie groźby, aby wiadome było, że jej realizacja wiązałaby się z popełnieniem przestępstwa (zob. wyrok SA w Krakowie z 15.10.2008 r.,II AKa 140/08 KZS 2008/12, poz. 34), a w istocie – realizacją jego znamion (zob. M. Filar, M. Berent [w:] Kodeks..., red. M. Filar art. 190).

Odnosząc się natomiast do obawy spełnienia groźby, to stanowi to charakterystykę subiektywnego stanu psychicznego pokrzywdzonego, który uznaje, że istnieje realne niebezpieczeństwo zamachu na dobra prawne należące do niego samego lub osób mu bliskich. Obawa ta to obawa naruszenia lub zagrożenia dóbr prawnych w wyniku popełnienia przestępstwa. Oprócz tego konieczne jest spełnienie dodatkowego, zobiektywizowanego znamienia w postaci uzasadnienia tej obawy. Zatem organ prowadzący postępowanie przygotowawcze, a potem sąd w postępowaniu sądowym muszą, aby skazać za to przestępstwo zbadać zarówno fakt wystąpienia obawy u pokrzywdzonego, jak i to, czy przyjmując perspektywę osoby, wobec której groźba jest kierowana, były sensowne podstawy do wysnucia takiej obawy. W orzecznictwie przyjmuje się, że jednym z kryteriów pozwalających na stwierdzenie u pokrzywdzonego obawy spełnienia groźby mogą być podejmowane przez niego zachowania zmierzające do ochrony zagrożonego dobra prawnego np. wezwanie Policji.

Warto również przeanalizować uzasadnienie obawy spełnienia groźby. Przy jej ocenie należy brać pod uwagę te okoliczności, które wiadome były jej adresatowi, a nie rzeczywisty stopień niebezpieczeństwa spełnienia tej groźby. W tym zakresie kieruje się najczęściej wzorcem osobowym w postaci tzw. rozsądnego człowieka, którego należy podstawić w miejsce pokrzywdzonego, wyposażyć go w jego wiedzę na temat możliwości spełnienia tej groźby i dopiero z takiej perspektywy ocenić, czy groźba była uzasadniona.

Zgłoszenie do prokuratora

W mojej ocenie w sytuacji przez Pana opisanej warto jest złożyć pisemne zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa z dokładnym opisem sytuacji. Skierowanie w formie pisemnej do prokuratora takiego zawiadomienia odniesie skutek, gdyż prokurator nakaże przeprowadzenie odpowiednim czynności w celu sprawdzenia, czy w Pana przypadku doszło do popełnienia przestępstwa m.in. zostanie Pan wezwany do złożenia zawiadomienia ustnie do protokołu, wówczas też organ Pana przesłucha.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 lutego 2007 r., sygn. akt. IV KK 273/06
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2008 r., sygn. akt. IB KK 407/07
5. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 15.10.2008 r., sygn akt II AKa 140/08 KZS 2008/12

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.