• Data: 2024-10-24 • Autor: Katarzyna Bereda
Po wielu latach opiekowania się grobami rodzinnymi mamy, taty, babci i dziadka stwierdziłam, że nikt się nimi nie opiekuje oprócz mnie.
Na podstawie tego uznałam, że nikomu nie zależy, aby te nagrobki dalej istniały. Postanowiłam w tym roku rozebrać grób babci, która była pochowana w 1967 roku. Mój ojciec opłacił wszystko od trumny do pomnika sam. Teraz okazało się, że odwiedza grób mój kuzyn. Robi mi z tego powodu zarzuty i grozi skierowaniem sprawy do prokuratora. Czy ma takie prawo?
Wszystko zależy od tego, czy jest Pani dysponentem niniejszego grobu – jeżeli tak, to może Pani dowolnie zmienić pomnik lub nagrobek.
„Prawo do grobu” nie posiada niestety definicji legalnej, jest to szereg uprawnień – zarówno majątkowych, jak i osobistych, w skład których wchodzi m.in. prawo do pochówku, które jest uprawnieniem jedynie majątkowym, a także prawo do uczczenia pamięci osoby zmarłej, co stanowi już wyłącznie prawo osobiste. Podkreślić także należy, iż posiadanie uprawnienia o charakterze osobistym jest niezależne od posiadania uprawnienia o charakterze majątkowym.
Może się więc zdarzyć, iż osoba najbliższa będzie posiadała jedynie uprawnienie do kultu osoby zmarłej, bez posiadania prawa o charakterze majątkowym, co może mieć miejsce w Państwa przypadku, albowiem Pani jako dysponent grobu posiada i uprawnienie majątkowe i osobiste, a kuzyn posiada jedynie uprawnienie osobiste – do kultu osoby zmarłej. Prawo do grobu jako prawo majątkowe to uprawnienie do bycia stroną umowy o umiejscowienie pochówku oraz zarządu grobowcem.
W chwili obecnej niniejszą stroną jest zapewne Pani – o ile to Pani opłaciła dalsze miejsce pochówku – może więc Pani jako dysponent grobu dowolnie decydować o nagrobku/pomniku. Prawo do grobu posiada osoba, która podpisała z zarządcą cmentarza umowę o umiejscowienie pochówku.
Oczywiście, pomijając przepisy ogólne Kodeksu cywilnego, wiele kwestii jest również uregulowanych w przepisach znajdujących się w regulaminie danego cmentarza. Taką osobą jest zapewne Pani.
Przepisami regulującymi kwestię pochówku jest ustawa o cmentarzach i chowaniu zmarłych z dnia 31 stycznia 1959 r. Powyższa regulacja zajmuje się przede wszystkim aspektami technicznymi prawa do grobu. Jak wskazuje orzecznictwo oraz doktryna, a także rosnąca liczba konfliktów spowodowana niniejszym uprawnieniem, powyższa tematyka nie jest wciąż wyczerpująco uregulowana. Jak wskazał jednak Sąd Najwyższy, pochylając się nad sporem w zakresie rozporządzania grobowcem, kolizja uprawnień do pochówku osób wymienionych powyżej i osób bliskich osobie zmarłej, może być jedynie rozpatrywana w oparciu o przepisy w zakresie dóbr osobistych - takim dobrem jest właśnie uprawnienie do pochówku.
Sąd rozstrzygając spór w tym zakresie powinien wziąć pod uwagę m.in. intensywność więzi osób uprawnionych, a także wolę osoby zmarłej. Powyższe wskazuje, iż nie istnieje pierwszeństwo w pochówku określone w art. 10 powyższej ustawy, a badany jest przede wszystkim całokształt okoliczności (postanowienie SN z dnia 11.06.2019 r. I CSK 779/18).
Należy bowiem przypomnieć, iż pod opisanym powyżej określeniem „prawo do grobu” rozumieć należy także uprawnienie rodziny, a także osób najbliższych o charakterze osobistym, a więc uprawnienie do pielęgnowania pamięci i więzi z osobą zmarła.
Jak podkreślił to Sąd Najwyższy, uprawnienie to stanowi dobro osobiste i przestrzeganie tego prawa zagwarantowane jest przepisami dotyczącymi ochrony dóbr osobistych. Takie uprawnienie osobiste posiada kuzyn i jest to jego jedyne uprawnienie jeżeli to nie on jest dysponentem grobu.
Z uwagi na powyższe, w mojej ocenie, jeżeli jest Pani dysponentem grobu, to twierdzenia kuzyna nie są zasadne – to Pani bowiem posiada uprawnienie majątkowe o decydowaniu o grobie, a kuzyn posiada jedynie uprawnienie osobiste do czci pamięci osób zmarłych.
Decyzja o rozebraniu grobu może być trudna i wiązać się z emocjonalnymi reakcjami ze strony bliskich, nawet jeśli są oni tylko sporadycznymi opiekunami grobu. Kluczową rolę odgrywa tu dysponent grobu, który ma prawo do podejmowania decyzji o jego losie, w tym o rozbiórce. Osoby, które nie są dysponentami, mogą mieć jedynie prawo do uczczenia pamięci zmarłych, ale nie mogą decydować o samym grobie. Warto pamiętać, że spory dotyczące takich kwestii mogą być rozstrzygane na podstawie przepisów prawa cywilnego oraz regulaminu cmentarza.
Potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej lub pomocy w przygotowaniu pism? Skontaktuj się z nami online, aby szybko i wygodnie uzyskać wsparcie w sprawach cywilnych, rodzinnych oraz majątkowych. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika
