• Data: 2024-05-10 • Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Artykuł ten analizuje sprawę dotyczącą uszkodzenia rury z gazem umiejscowionej niezgodnie z planem. Omawia szczególnie aspekty prawne dotyczące winy umyślnej i nieumyślnej, z naciskiem na interpretację art. 415 Kodeksu cywilnego. Szczególną uwagę poświęca również rozważaniom na temat niedbalstwa i standardów staranności, które mają wpływ na ocenę odpowiedzialności sprawcy szkody. Powyższe zagadnienia przedstawia na przykładzie sprawy pana Daniela.
Kopiąc dziurę pod płot, pan Daniel uszkodził rurę z gazem. Słupek był 1,5 m dalej, niż miała być rura zgodnie z planem. Po naprawie przez gazociąg pan Daniel został obciążony fakturą w kwocie 700 zł. W związku z tym zadał nam kilka pytań: „Czy mogę się odwołać od decyzji, mając za argument niezgodne oznaczenie biegnącej rury? Czy mogę wnioskować o usunięcie całej linii, która umiejscowiona jest na mojej działce? Nie korzystam z gazu, a przy jakichkolwiek pracach w ogrodzie jest zagrożenie, że mogę ją przerwać”.
Sprawa wygląda następująco: linia oznaczająca przebieg gazociągu była nieprawidłowo oznakowana, co spowodowało uszkodzenie gazociągu. Zastosowanie w tej sprawie będzie miał art. 415 Kodeksu cywilnego: „kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.
Artykuł 415 normuje podstawową zasadę odpowiedzialności opartej na winie sprawcy szkody. Za szkodę odpowiada osoba, której zawinione zachowanie jest źródłem powstania tej szkody.
Wina jest pojęciem odnoszącym się do sfery zjawisk psychicznych sprawcy, dlatego też określa się ją jako znamię podmiotowe czynu. Jak to już wskazano, dopiero czyn uznany za bezprawny może być rozważany w kategoriach winy.
W ostatnim czasie zyskuje przewagę stanowisko, aby w nauce prawa cywilnego posługiwać się kategoriami analogicznymi do pojęcia winy w prawie karnym. Na gruncie tej dziedziny prawa przedstawiane są dwie koncepcje winy: psychologiczna i normatywna. Ta ostatnia przeważa w nauce o deliktach cywilnych. Wychodząc z tego założenia, można przyjąć, że przez winę rozumie się naganną decyzję człowieka, odnoszącą się do podjętego przez niego bezprawnego czynu (zob. Z. Radwański, Zobowiązania, s. 172). Sprawcy bezprawnego czynu stawia się więc zarzut, że jego decyzja była naganna w konkretnej sytuacji.
W obszarze deliktów prawa cywilnego rozróżnia się, podobnie jak w prawie karnym, dwie postacie winy, tj. winę umyślną i nieumyślną.
Przy winie umyślnej sprawca ma świadomość szkodliwego skutku swego zachowania i przewiduje jego nastąpienie, celowo do niego zmierza (łac. dolus directus) lub co najmniej się na wystąpienie tych skutków godzi (łac. dolus eventualis). Tak rozumiana wina umyślna występuje przykładowo w art. 777, 801, 849 i 852 i in.
Przy winie nieumyślnej sprawca wprawdzie przewiduje możliwość wystąpienia szkodliwego skutku, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć, albo też nie przewiduje możliwości nastąpienia tych skutków, choć powinien i może je przewidzieć. W obu formach mamy do czynienia z niedbalstwem (culpa). Pojęcie niedbalstwa więc wiąże się w prawie cywilnym z niezachowaniem wymaganej staranności. Dla oceny, kiedy mamy do czynienia z winą w postaci niedbalstwa, decydujące znaczenie ma miernik staranności, jaki przyjmuje się za wzór prawidłowego postępowania. W tej kwestii podstawowe znaczenie ma art. 355, który, jako przepis ogólny, odnosi się nie tylko do odpowiedzialności kontraktowej, ale i deliktowej.
Zgodnie z art. 355 dłużnik obowiązany jest do staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (należyta staranność). Ta formuła ma podstawowe znaczenie jako wzorzec wymaganego zachowania dla każdego, kto znajduje się w określonej sytuacji. Ten wzorzec, kreowany na podstawie reguł współżycia społecznego, przepisów prawnych, zwyczajów, swoistych „kodeksów zawodowych”, pragmatyk zawodowych itp., ma charakter obiektywny (abstrakcyjny). Zarzut niedbalstwa będzie więc uzasadniony wówczas, gdy sprawca szkody zachował się w sposób odbiegający od modelu wzorcowego, ujmowanego abstrakcyjnie. Oceny staranności, jakiej można wymagać od sprawcy szkody, dokonuje się, odnosząc wzorzec postępowania do okoliczności, w jakich działał sprawca szkody, przy czym odrzuca się właściwości ściśle związane z osobowością sprawcy, np. jego charakter, nawyki, temperament itp. Jest to zatem ocena in abstracto, lecz dokonana w odniesieniu do konkretnych okoliczności, w jakich działał sprawca. Dopiero ustalenie, że w konkretnych okolicznościach sprawca szkody mógł zachować się w sposób należyty, uzasadnia postawienie mu zarzutu nagannej decyzji.
Jeśli faktycznie przebieg gazociągu był błędnie oznakowany, to trudno panu Danielowi zarzucić winę, a co za tym idzie obciążyć pana Daniela kosztami naprawy, ale obawiam się, że firma przesyłowa skieruje sprawę do sądu i tam pan Daniel będzie się musiał bronić, zapewne nie sam, tylko pan Daniel zechce ustanowić pełnomocnika. A koszty mogą przewyższyć znacznie te 700 zł.
Co do usunięcia gazociągu – nie jest to takie proste. Firma przesyłowa może obecnie żądać ustanowienia służebności przesyłu, oczywiście za wynagrodzeniem dla pana Daniela, pan Daniel także może żądać uregulowania takiej kwestii sądownie lub umownie za wynagrodzeniem, ale obawiam się, że z uwagi na tzw. dobro społeczne i fakt, że gazociąg służy użytkowi publicznemu, takie żądanie nie znajdzie uzasadnienia i poparcia w sądzie.
Wypadek na budowie
Podczas prac budowlanych robotnik, Kamil, przypadkowo uszkodził kabel elektryczny, który nie był umiejscowiony zgodnie z planem. Kamil działał zgodnie z otrzymanymi instrukcjami, więc wina za szkodę spoczywała na firmie budowlanej, która nie zadbała o prawidłowe oznakowanie miejsca kabli. Tutaj odpowiedzialność prawna wynikała z niedostatecznej staranności pracodawcy w udostępnieniu pracownikom aktualnych informacji o infrastrukturze.
Awaria wody w mieszkaniu
Ewa, nie wiedząc, że rura w jej mieszkaniu jest w złym stanie, podłączyła do niej pralkę. W wyniku dodatkowego obciążenia rura pękła, co doprowadziło do zalania mieszkań sąsiadów. Ewa nie miała świadomości o złym stanie rury, więc jej wina jest nieumyślna. Jednak jako właścicielka nieruchomości ponosi odpowiedzialność za szkody powstałe w wyniku zaniedbania konserwacji instalacji wodnej.
Zniszczenie ogrodzenia przez firmę budowlaną
Pan Jan zauważył, że firma budowlana, pracująca przy nowym osiedlu obok jego domu, przypadkowo uszkodziła jego ogrodzenie. Mimo iż robotnicy nie zrobili tego celowo, to ich działanie było wynikiem braku należytej staranności. W tej sytuacji firma budowlana, jako sprawca szkody, zobowiązana jest do naprawienia ogrodzenia.
Podsumowując, odpowiedzialność za szkodę w kontekście prawa cywilnego zależy od ustalenia winy sprawcy. Przykłady z życia codziennego pokazują różnorodne sytuacje dotyczące tej kwestii. Kluczowym elementem jest ocena, czy działanie sprawcy szkody było wynikiem niedbalstwa i braku należytej staranności. Ustalenie tego ma bezpośredni wpływ na obowiązek naprawienia wyrządzonej szkody.
Potrzebujesz profesjonalnej porady prawnej lub pomocy w przygotowaniu dokumentów związanych z odpowiedzialnością cywilną? Skorzystaj z naszych usług online − nasi eksperci oferują indywidualne konsultacje i wsparcie w przygotowaniu niezbędnych pism. Już dziś opisz nam swój problem w formularzu znajdującym się pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
