• Autor: Radca prawny Marek Gola
Zarysowałam czyjś samochód w trakcie parkowania. Osoba poszkodowana sama napisała oświadczenie, które kazała mi podpisać. Po podpisaniu oświadczenia zapytałam, jaka jest kwota tej szkody, i wtedy usłyszałam, że 2000 zł. Po przyjeździe do domu zadzwoniłam do serwisu i dowiedziałam się, że lakierowanie tej części kosztuje 600 zł, a w przypadku wymiany 1000 zł. Czy mogę zapłacić tylko którąś z tych kwot lub czy mogę żądać faktury za naprawę szkody?
Podstawę prawną niniejszej opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego zwanego dalej K.c.
W pierwszej kolejności zasadnym jest ustalenie pełnej treści podpisanego przez Panią oświadczenia. Innymi słowy, co dokładnie znalazło się w treści oświadczenia. Istotne dla Pani znaczenie będzie miało także ustalenie, w jakich okolicznościach doszło do podpisania oświadczenia, czy miała Pani zdolność swobodnego myślenia, czy zna się Pani na wartości szkody?
Wszystko powyższe ma dla Pani znaczenie, bowiem, jak rozumiem, nie chce się Pani uchylać od odpowiedzialności, ale wolą Pani jest jak najmniejsze partycypowanie w pokryciu szkody. Osobiście czuje się Pani oszukana. Nie można wykluczyć, że poszkodowany, wykorzystując Pani roztargnienie zechciał wykorzystać to dla własnych celów i wzbogacić się na tym.
Jeżeli chce Pani zakwestionować oświadczenie, to konieczne byłoby uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli.
Może Pani próbować uchylić się od skutków prawnych swojego oświadczenia, wskazując, iż podpisała je pod wpływem błędu. W pierwszej kolejności, w mojej ocenie, ze strony poszkodowanego możemy mieć do czynienia z podstępem. Zgodnie z art. 86 K.c. „jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej”.
Jak podkreśla się w literaturze: „Kodeks cywilny nie zawiera definicji podstępu, wychodząc słusznie z założenia, że wystarczy potoczne znaczenie tego słowa. W potocznym rozumieniu jest to świadome wywołanie u drugiej osoby fałszywego obrazu jakiegoś faktu, sytuacji lub przekonania po to, aby skłonić ją do określonego postępowania. W znaczeniu normatywnym celem podstępnego działania jest wprowadzenie drugiej osoby w błąd po to, żeby dokonała określonej czynności prawnej. Działanie podstępne jest zawsze naganne z punktu widzenia ocen etycznych, bez względu na pobudki i skutki działania sprawcy. Powodem tego jest wdarcie się w sferę osobowości (zakłócenie procesu myślowego) innej osoby i doprowadzenie jej na podstawie zasugerowanych jej fałszywych przesłanek rozumowania do dokonania określonej czynności prawnej” (Dmowski Stanisław, Rudnicki Stanisław, Najnowsze wydanie: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2007, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis (wydanie VIII), s. 520).
Nieważność oświadczenia złożonego pod wpływem błędu i groźby bardzo trafnie scharakteryzował Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z 23 listopada 1995 r., I ACr 483/95 („Wokanda” 8/96, s. 45-50), stwierdzając, że: „Charakterystyczną cechą tego rodzaju nieważności jest pozostawienie osobie – wskazanej odpowiednim przepisem – swobody decyzji w przedmiocie doprowadzenia do unieważnienia czynności prawnej. Podważenie skuteczności takiej czynności następuje przez uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli. Przepis nie stanowi, by musiało to nastąpić na drodze sądowej. Wystarczy pozasądowe oświadczenie złożone na piśmie, skierowane do określonego adresata. Jedynie unieważnienie czynności dotkniętej wyzyskiem nastąpić może wyłącznie na drodze sądowej (art. 388 K.c.). Uprawnienie do uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli ma charakter prawa podmiotowego kształtującego. Konsekwencją uchylenia się od skutków prawnych oświadczenia woli jest nieważność czynności prawnej. Zatem czynność nie może wywrzeć żadnych skutków, a te, które powstały, zostają z mocą wsteczną przekreślone”.
Nadto wskazać należy na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 marca 2000 r., sygn. akt II CKN 805/98, zgodnie z którym „aby przyjąć, że zachodzi podstęp prawnie istotny muszą być spełnione kumulatywnie dwie przesłanki:
a) podstępne, a więc celowe i umyślne działanie autora podstępu skierowane na wywołanie błędu u innej osoby,
b) złożenie przez tę osobę, pod wpływem błędu oświadczenia woli.
Charakter samego błędu nie ma decydującego znaczenia”.
Istnieje zatem możliwość uchylenia się od skutków prawnych takiego oświadczenia woli, ale będzie to bardzo trudne, co nie oznacza niemożliwe.
Uchylenie się od skutków oświadczenia woli następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał. Termin roczny przewidziany w art. 88 § 2 K.c. jest zachowany, jeżeli oświadczenie uchylającego się od skutków prawnych zawartej umowy dojdzie w tym terminie do wiadomości drugiej strony (tak Sąd Najwyższy w uchwale z 6 marca 1967 r., III CZP 7/67).
W chwili obecnej zasadnym jest skierowanie do poszkodowanego pisma, w którym wycofa Pani zgodę na pokrycie szkody w kwocie 2000 zł, a zobowiąże się Pani do pokrycia szkody zgodnie z fakturą. Proszę jednak pamiętać, że po pierwsze poszkodowany może mieć znajomego lakiernika, który i tak wystawi mu fakturę na kwotę 2000 zł, a po drugie możemy mieć do czynienia z sytuacją, kiedy na złość Pani faktura będzie większa aniżeli 2000 zł. Moim zdaniem w przedstawionej sytuacji nie ma dobrego wyjścia, albowiem jak mniemam nie zna Pani poszkodowanego, co z kolei powoduje, że ten może czynić Pani na złość.
Oświadczenie o uchyleniu powinno być złożone w zwykłej formie pisemnej (art. 61 i 73 § 1 K.c.) osobie będącej adresatem oświadczenia złożonego pod wpływem błędu lub groźby.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Radca prawny Marek Gola
Radca prawny, doktorant w Katedrze Prawa Karnego Procesowego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego, zdał aplikację radcowską w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Katowicach. Specjalizuje się w szczególności w prawie karnym materialnym i procesowym, bliskie jest mu też prawo pracy, prawo rodzinne oraz prawo handlowe. Udzielił już ponad 2000 porad prawnych, pomagając osobom pokrzywdzonym przez nieuczciwych pracodawców, a także tym, w których życie (nie zawsze słusznie) wtargnęła policja i prokuratura.
Zapytaj prawnika
