• Data: 2024-12-17 • Autor: Katarzyna Bereda
Kupiłem w listopadzie kafelki w sklepie i wpłaciłem 80% wartości zamówienia w formie zadatku. Dostawa miała zostać zrealizowana do końca lutego. Zamówienie obejmuje 5 pozycji. Kafelki z pozycji nr 5 nie zostały wyprodukowane i sklep ich nie dostarczył. Pozycje 4 i 5 to kafelki tej samej serii, ale o innych rozmiarach, dlatego chcę z nich zrezygnować. Jak w takim razie wygląda zwrot zadatku? Czy za niedostarczoną pozycję nr 5 mogę żądać dwukrotności zadatku, za pozycję 1 i 4 zwrotu jednokrotności zadatku, a pozycję 2 i 3 zaakceptować i poprosić o ich dostawę? Czy można odstąpić od umowy częściowo? Czy może mam prawo żądać zwrotu dwukrotności zadatku za pozycje, których nie chcę, ale sklep jest w stanie się z nich wywiązać? Czy w takim przypadku mogę wymagać dostarczenia 2 z 5 pozycji i żądać zwrotu zadatku? Czy może powinienem odstąpić od całej umowy i żądać dwukrotności za całość? Przygotowałem pismo z odstąpieniem od umowy i wezwaniem do zapłaty. Proszę o sprawdzenie pisma i ewentualne poprawki.
Ma Pan rację, iż w przypadku odstąpienia od całej umowy – a więc nie tylko częściowego odstąpienia – mógłby Pan dochodzić dwukrotności zadatku, jeżeli niewykonanie umowy nastąpiło na skutek zawinienia drugiej strony. Jeżeli nie uregulowaliście Państwo innej formy zadatku, to należy stosować przepisy ogólne. Jednak, jak Pan wskazał, jeżeli brak dostarczenia Panu płytek spowodowany był brakiem ich produkcji, a więc okoliczności, za które sprzedawca odpowiedzialności nie ponosi, może on uwolnić się od Pana roszczenia.
Zgodnie z treścią art. 394 § 1 Kodeksu cywilnego (w skrócie K.c.) „W braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, może żądać sumy dwukrotnie wyższej”.
Ponadto w razie rozwiązania umowy zadatek powinien być zwrócony, a obowiązek zapłaty sumy dwukrotnie wyższej odpada. To samo dotyczy wypadku, gdy niewykonanie umowy nastąpiło wskutek okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności albo za które ponoszą odpowiedzialność obie strony. Uprawnienie do odstąpienia od umowy i zatrzymania zadatku, względnie żądania zapłaty sumy dwukrotnie wyższej, nie powstaje, jeżeli niewykonanie zobowiązania jest następstwem okoliczności, za które żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności. W takim wypadku zadatek wręczony przy zawarciu umowy (przedwstępnej) powinien być zwrócony (por. wyr. SN z 23.2.2001 r., sygn. akt II CKN 314/99).
Co istotne, wygaśnięcie obowiązku zapłaty dwukrotnej sumy zadatku – mimo niewykonania umowy – ustawodawca powiązał z każdą okolicznością skutkującą niewykonaniem umowy, za którą żadna ze stron nie ponosi odpowiedzialności (art. 394 § 3 K.c.), a nie tylko z niemożliwością świadczenia (art. 475 § 1 K.c.), por. wyr. SN z 27.1.2000 r. (sygn. akt II CKN 719/98).
Skutki zastrzeżenia zadatku, o których mowa w art. 394 K.c., wystąpią o tyle tylko, o ile strony nie uregulowały przedmiotowej kwestii w odmienny sposób ani też nic innego nie wynika ze zwyczaju. Konstrukcja art. 394 § 1 K.c. jednoznacznie bowiem wskazuje na jego dyspozytywny charakter (por. wyr. SA w Poznaniu z 26.10.2005 r., sygn. akt I ACa 762/05).
Z powyższego wynika, że sam fakt wręczenia przy zawieraniu umowy zadatku nie przesądza o tym, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może bez wyznaczenia dodatkowego terminu od umowy odstąpić i otrzymany zadatek zachować, a jeżeli sama go dała, żądać sumy dwukrotnie wyższej. Reżim ten znajduje zastosowanie wyłącznie w razie braku odmiennego zastrzeżenia umownego. Strony umowy (przedwstępnej) mogą więc dowolnie uregulować kwestie związane z ewentualnym zwrotem zadatku. Jeżeli jednak zrezygnują z powyższego uprawnienia, zawinione przez sprzedającego niesfinalizowanie umowy wiąże się z koniecznością zwrotu zadatku w podwójnej wysokości (por. wyr. SN z 8.2.2008 r., sygn. akt I CSK 328/07).
Wobec tego, jeżeli chce Pan skorzystać z funkcji dochodzenia roszczenia o zwrot zadatku w sumie dwukrotności, musiałby Pan odstąpić od całej umowy. Jednak, jak wskazałam, w mojej ocenie Pana roszczenie może być chybione, albowiem jeżeli nie doszło do produkcji płytek, a więc sklep nie ponosi odpowiedzialności za takie zdarzenie – przepis więc wskazuje na brak odpowiedzialności w tym zakresie. Aby roszczenie było zasadne, musi dojść do zawinienia ze strony sklepu.
Przykład 1
Pan Andrzej zamówił zestaw mebli do salonu w listopadzie, wpłacając 50% wartości jako zadatek. Dostawa miała nastąpić do końca stycznia. Producent poinformował jednak, że kluczowy element zestawu, sofa, nie zostanie dostarczony z powodu braków materiałowych. Pan Andrzej odstąpił od umowy w całości, domagając się zwrotu dwukrotności zadatku. Sprzedawca odmówił, tłumacząc się siłą wyższą. Po mediacji strony ustaliły zwrot jednokrotności zadatku.
Przykład 2
Pani Katarzyna wpłaciła 10 000 zł zadatku na zakup działki budowlanej. W trakcie oczekiwania na podpisanie umowy ostatecznej okazało się, że działka ma nieuregulowany stan prawny, co uniemożliwiło jej zakup. Sprzedawca odmówił zwrotu zadatku, twierdząc, że problem wynikał z działań urzędowych. Pani Katarzyna wniosła sprawę do sądu i odzyskała dwukrotność zadatku, ponieważ sprzedawca nie poinformował jej wcześniej o problemach prawnych.
Przykład 3
Pan Jakub zamówił samochód z indywidualnym wyposażeniem, wpłacając 20 000 zł jako zadatek. W umowie określono, że dostawa ma nastąpić w ciągu 6 miesięcy. Po 8 miesiącach dealer poinformował, że z powodu problemów z dostawą części produkcja została anulowana. Pan Jakub odstąpił od umowy i zażądał zwrotu dwukrotności zadatku. Sprzedawca zaproponował zwrot jednokrotności zadatku, argumentując, że opóźnienia były niezależne od niego. Pan Jakub zgodził się na takie rozwiązanie po negocjacjach.
Odzyskanie zadatku od sprzedawcy wymaga analizy przyczyn niewykonania umowy i ustalenia odpowiedzialności stron. Jeśli sprzedawca zawinił, kupujący ma prawo żądać zwrotu zadatku w podwójnej wysokości lub odstąpić od całości umowy. W sytuacji, gdy niewykonanie umowy wynika z okoliczności niezależnych od stron, zwrot zadatku następuje w jednokrotnej wysokości. Każdy przypadek należy jednak rozpatrywać indywidualnie. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
Potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie zwrotu zadatku lub przygotowania pisma? Opisz swój problem w formularzu pod artykułem, a nasi eksperci skontaktują się z Tobą.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 2001 r., sygn. akt II CKN 314/99
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2000 r. sygn. akt II CKN 719/98
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 października 2005 r., sygn. akt I ACa 762/05
5. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2008 r., sygn. akt I CSK 328/07
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika
