• Data: 2024-01-13 • Autor: Radca prawny Anna Sufin
Wspólność majątkowa w małżeństwie to istotny element polskiego prawa rodzinnego. W niniejszym artykule, na podstawie przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, wyjaśniamy zasady jej funkcjonowania. Tłumaczymy również, w jaki sposób można zarządzać różnorodnymi dobrami w jej ramach. Zagadnienia te omawiamy na przykładzie pana Dariusza.
Pan Dariusz i jego żona mają dwa samochody, ale tylko pan Dariusz jest wpisany do dowodów rejestracyjnych. Pan Dariusz chciałby zrobić darowiznę jednego samochodu na żonę, żeby mogła zarejestrować go na siebie. Pan Dariusz poinformował nas, że samochód ten stanowi wspólnotę majątkową i wie, że po zrobieniu darowizny będzie to majątek osobisty żony. Pan Dariusz zastanawia się, czy jest możliwe zrobienie takiej umowy darowizny samochodu żonie, żeby darowany samochód dalej był zaliczany do wspólnego majątku.
Na mocy art. 31 § 1 zd. 1 K.r.io. z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Ta wspólność majątkowa ma charakter współwłasności łącznej – oznacza to, że żadne z nich (pan Dariusz i jego żona) nie posiada udziału w majątku, ale jest właścicielem całości wraz z drugim małżonkiem. Żadne z nich nie może zatem rozporządzić swoim prawem na rzecz osób trzecich. Pan Dariusz i jego żona musieliby to zrobić wspólnie.
W takim razie, jak przepisać auto na żonę? Zgodnie z art. 47 K.r.io. „Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków (umowa majątkowa). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa”.
Zobacz też: Zakup samochodu przez jednego z małżonków
Powyższy przepis reguluje tzw. umowę intercyzy małżeńskiej, której zawarcie powoduje, że od określonego momentu prawa określone w umowie co do ich rodzaju nabyte przez małżonka będą wchodziły do majątku osobistego bądź majątku wspólnego na innych, zmodyfikowanych co do ustawy zasadach. Przepis ten cytuję z tego względu, iż pokazuje on wolę ustawodawcy dopuszczalności modyfikowania ustroju wspólności małżeńskiej majątkowej, w tym także co do niektórych tylko rodzajów składników majątku. Umowa intercyzy jednakże, co do zasady, nie polega na przeniesieniu konkretnych praw majątkowych z jednego majątku do drugiego (uchwała SN z dnia 16 stycznia 1964 r., III CO 64/63, OSNC 1964, nr 11, poz. 220). Takie przeniesienie jest dopuszczalne na zasadzie swobody umów określonej w art. 3531 Kodeksu cywilnego, nie stanowi ono jednak rozszerzenia wspólności/ustanowienia rozdzielności majątkowej co do danych składników majątku (nie ma tu bowiem rozstrzygnięcia „organizacyjnego” na przyszłość podającego zasady zaliczania do majątku wspólnego i osobistego), ale jest „rozporządzeniem dotyczącym konkretnego, indywidualnie oznaczonego przedmiotu majątku wspólnego, który z woli małżonków ma wejść do majątku odrębnego jednego z nich” (wyrok SN z dn. 25 listopada 2003 r., sygn. akt II CK 273/02, LEX nr 424449). Nie jest to pogląd jednolity w orzecznictwie, bowiem w uchwale z dn. 23 marca 1995 r., sygn. akt III CZP 32/95 (OSNC 1995, nr 6, poz. 98) Sąd Najwyższy wskazał, że intercyzy wywierają także skutek rozporządzający, powodują bowiem zazwyczaj przesunięcia majątkowe.
Niezależnie jednak od kwestii rozważań, co do charakteru umowy „wydzielającej” składnik majątku z majątku wspólnego, trzeba stwierdzić, że taka umowa jest dopuszczalna i może być zawarta bez dokonywania podziału majątku wspólnego, czy też ustanawiania rozdzielności majątkowej w pełnym zakresie. Z racji różnych stanowisk, co do jej charakteru, wskazane jest zawarcie tej umowy w formie aktu notarialnego (por. art. 47 K.r.io.).
Z powyższego wynika, że pan Dariusz może z żoną zawrzeć umowę, zgodnie z którą samochód, będący własnością wspólną, zostanie „przesunięty” do majątku osobistego żony.
Sensem zatem umowy, zgodnie z którą pan Dariusz przekaże żonie na wyłączną własność samochód, jest właśnie rozporządzenie tym przedmiotem tak, by stał się majątkiem osobistym żony. Gdyby pozostał on w majątku wspólnym, nadal musiałby być przedmiotem pana Dariusza i jego żony współwłasności łącznej, nie byłby pod względem własnościowym tylko samochodem żony. Nie ma zatem możliwości przekazania żonie samochodu tak, by ten samochód nadal był przedmiotem majątku wspólnego, bo pozostawałoby to całkowicie sprzeczne z istotą majątku wspólnego i przesunięć majątkowych między majątkiem wspólnym i osobistym. Albo pan Dariusz go daruje żonie i stanie się jej majątkiem osobistym, albo pan Dariusz pozostawia go w ramach wspólności majątkowej małżeńskiej, gdzie nie jest wyłączną własnością żony.
Inną kwestią jest dociekanie przez urząd komunikacji w razie podpisania umowy darowizny, czy samochód mimo zarejestrowania tylko na pana Dariusza już wcześniej był współwłasnością żony i mógł go pan Dariusz żonie darować. Urząd może do tej kwestii podejść czysto formalnie i zaakceptować umowę, wedle której tylko pan Dariusz darowuje żonie samochód „w całości”, a z racji istnienia takiego dokumentu potwierdzającego własność tylko żony (urząd rejestruje na podstawie dokumentu potwierdzającego własność samochodu), wpisać tylko żonę do dowodu rejestracyjnego (przerejestrować samochód na żonę). Byłaby to praktyka nieprawidłowa, ale nie można wykluczyć, że jest w urzędach stosowana. Rzeczywista skuteczność takiej umowy, z racji niezawarcia jej w formie aktu notarialnego (notariusz takiego aktu na pewno by nie sporządził, bowiem dokładnie badałby zakres majątków wspólnego i osobistych), byłaby wątpliwa.
Małżeństwo Kowalskich i zakup mieszkania
Po ślubie państwo Kowalscy zdecydowali się na zakup mieszkania. Dzięki wspólności majątkowej nabyte mieszkanie automatycznie stało się własnością obojga, mimo że to pan Kowalski był stroną w umowie kupna i to on wnosił większą część środków na zakup. Gdy po kilku latach małżeństwo rozważało sprzedaż mieszkania, musieli podejmować decyzję wspólnie, ponieważ obydwoje byli współwłaścicielami nieruchomości.
Przedsiębiorca Nowak i decyzja o intercyzie
Pan Nowak, prowadzący dobrze prosperującą firmę, przed ślubem z panią Nowak postanowił zawrzeć umowę majątkową – intercyzę. Zdecydowali, że firma pozostanie wyłącznie w majątku osobistym pana Nowaka, a nie będzie wchodzić w skład wspólności majątkowej. Dzięki temu, w przypadku ewentualnych trudności finansowych firmy, prywatny majątek pani Nowak, jak i ewentualnie nabyty w trakcie małżeństwa, nie byłby zagrożony.
Darowizna samochodu w rodzinie Wiśniewskich
Pan Wiśniewski postanowił przekazać swojej żonie samochód, który kupił jeszcze przed ślubem. Zastanawiał się, czy jako mąż może sprzedać żonie samochód. Mimo że pojazd był nabyty przed małżeństwem i formalnie należał tylko do niego, ostatecznie zdecydował się na oficjalne przepisanie samochodu na żonę przez umowę darowizny. Dzięki temu auto przeszło do majątku osobistego pani Wiśniewskiej, co miało znaczenie przy późniejszym podziale majątku w przypadku ewentualnego rozwodu.
Podsumowując, zasady funkcjonowania wspólności majątkowej opisano w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Automatycznie tworzy ona wspólny majątek, którym małżonkowie razem zarządzają, ale też daje możliwość indywidualnego dostosowania tego ustroju poprzez umowy majątkowe. Istotne jest zrozumienie zarówno korzyści, jak i ograniczeń wynikających z tego systemu, aby podejmować świadome i przemyślane decyzje dotyczące zarządzania majątkiem wspólnym i osobistym w małżeństwie.
Potrzebujesz indywidualnej porady prawnej dotyczącej wspólności majątkowej lub pomocy w sporządzeniu umowy majątkowej? Skorzystaj z naszych usług prawnych online – zapewniamy profesjonalne konsultacje i przygotowanie dokumentów, dostosowane do Twojej unikalnej sytuacji. Już dziś skontaktuj się z nami – wypełnij formularz umieszczony pod tekstem.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Radca prawny Anna Sufin
Radca prawny.
Zapytaj prawnika
