Jak cofnąć rozszerzenie własności małżeńskiej na nieruchomość?

Podstawę prawną opinii stanowią przepisy Kodeksu cywilnego (K.c.).

Rażąca niewdzięczność obdarowanego przez rozszerzenie własności

Stwierdzić należy, iż w przedmiotowej sprawie nie znajdą zastosowania przepisy o rażącej niewdzięczności obdarowanego względem darczyńcy, albowiem nie mamy do czynienia z darowizną, lecz z umową majątkową małżeńską, na mocy której przedmioty, które należą do Pani majątku osobistego (udział w nieruchomości nabyty w drodze spadku), włączyła Pani do majątku wspólnego.

Z uwagi na powyższe, nie znajdują zastosowania przepisy art. 897 i 898 K.c., zgodnie z którymi:

„Art. 897. Jeżeli po wykonaniu darowizny darczyńca popadnie w niedostatek, obdarowany ma obowiązek, w granicach istniejącego jeszcze wzbogacenia, dostarczać darczyńcy środków, których mu brak do utrzymania odpowiadającego jego usprawiedliwionym potrzebom albo do wypełnienia ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Art. 898. § 1. Darczyńca może odwołać darowiznę nawet już wykonaną, jeżeli obdarowany dopuścił się względem niego rażącej niewdzięczności.

§ 2. Zwrot przedmiotu odwołanej darowizny powinien nastąpić stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Od chwili zdarzenia uzasadniającego odwołanie obdarowany ponosi odpowiedzialność na równi z bezpodstawnie wzbogaconym, który powinien się liczyć z obowiązkiem zwrotu”.

Zobacz też: Własność samochodu w małżeństwie

Odwołanie darowizny

Wskazać należy na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 stycznia 1967 r., sygn. akt III CZP 32/66, zgodnie z którym „oświadczenie odwołujące darowiznę nieruchomości z powodu rażącej niewdzięczności nie powoduje przejścia własności nieruchomości z obdarowanego na darczyńcę, lecz stwarza jedynie obowiązek zwrotu przedmiotu odwołanej darowizny stosownie do przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek strony do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje tylko to oświadczenie (art. 64 K.c. oraz art. 1047 K.p.c.). Jeżeli więc oświadczenie to ma stanowić składnik umowy, jaka ma być zawarta pomiędzy stronami, do zawarcia tej umowy konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia woli przez drugą stronę z zachowaniem wymaganej formy. Nie dotyczy to jednak zawarcia umowy przyrzeczonej w umowie przedwstępnej (art. 390 § 2 K.c.) oraz wypadków, gdy sąd uwzględnia powództwo o stwierdzenie obowiązku zawarcia umowy całkowicie zgodnie z żądaniem powoda; w takich przypadkach orzeczenie sądu stwierdza zawarcie umowy i zastępuje tę umowę”.

Nierówny udział małżonków we własności

W mojej ocenie jedynie w sprawie o podział możliwe będzie żądanie ustalenia nierównego udziału w majątku wspólnym małżonków.

Żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym jest możliwe jedynie co do całego majątku wspólnego. Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2003 r., sygn. akt IV CKN 278/01/: „małżonek nie może żądać na podstawie art. 43 § 2 k.r.o. ustalenia nierównych udziałów w niektórych składnikach majątku wspólnego.”

Z równości udziałów wynika, że przy podziale majątku wspólnego wartość składników przyznanych każdemu z małżonków winna być jednakowa, a gdy jest to niemożliwe, wartość udziałów może być wyrównana przez dopłaty pieniężne. Powyższe stanowi zasadę, od której ustawodawca przewidział wyjątek, o którym mowa w § 2.

Jak wynika z postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 2002 r., sygn. akt III CKN 1018/2000: „warunkiem ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym jest łączne spełnienie dwóch przesłanek, a mianowicie istnienia ważnych powodów oraz przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu (art. 43 § 2 kro).”

W podobnym tonie wypowiada się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 2 października 1997 r., sygn. akt II CKN 348/97, zgodnie z którym: „ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym dopuszczalne jest jedynie w razie łącznego wystąpienia dla przesłanek wskazanych w zdaniu pierwszym 43 § 2 k.r.o., to jest w razie przyczynienia się małżonków do powstania majątku wspólnego w różnym stopniu oraz istnienia ważnych powodów, które uzasadniają ustalenie nierównych udziałów. Ciężar dowodu wykazania powyższych przesłanek spoczywa na uczestniku postępowania, który zgłosił wniosek o ustalenie nierównych udziałów (art. 6 k.c.). »Ważnym powodem«, o którym mowa w art. 43 § 2 k.r.o., nie może być sam tylko negatywny stosunek małżonka do budowy domu i fakt, że fizycznie nie pomaga przy jego wznoszeniu. Konieczne bowiem byłoby wykazanie nagannego postępowania małżonka polegającego na tym, że w sposób rażący lub uporczywy nie przyczyniał się do powstania dorobku stosownie do swoich sił i możliwości”.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
3. Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy - Dz.U. 1964 nr 9 poz. 59
4. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 1967 r., sygn. akt III CZP 32/66
5. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2003 r., sygn. akt IV CKN 278/01
6. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1997 r., sygn. akt II CKN 348/97

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.