• Data: 2024-02-08 • Autor: Mateusz Rzeszowski
Artykuł omawia problematykę poniżania i pomawiania przez współpracownika w zakładzie pracy, a także dostępne środki prawne przeciwdziałania takiej sytuacji. Przedstawiamy różne aspekty prawne dotyczące oskarżenia prywatnego, naruszenia dóbr osobistych oraz mobbingu, z uwzględnieniem konkretnych przepisów polskiego prawa karnego i cywilnego. Celem jest dostarczenie czytelnikom informacji na temat możliwości prawnych, które mają do dyspozycji w przypadku pomówień, oczerniania i innych niewłaściwych zachowań w miejscu pracy. Zagadnienia te omówimy na przykładzie sprawy pani Magdaleny.
Pani Magdalena od pewnego czasu doświadczała przykrości w pracy. Koleżanka oczerniała ją, kiedy tylko miała okazję. Współpracownicy wielokrotnie informowali panią Magdę o tych pomówieniach – że za jej plecami opowiada, jak to źle pracuje i niczego nie potrafi. Ostatnio jednak koleżanka zrobiła to publicznie, w obecności innych współpracowników – nazwała panią Magdę leniem i nierobem, dodając, że cały zakład się z niej śmieje. W tej sytuacji pani Magda postanowiła zareagować i zwróciła się do nas z pytaniem, co może zrobić, aby koleżanka definitywnie zaprzestała tych pomówień i poniosła konsekwencje.
Opisana przez panią Magdalenę sytuacja zdaje się wypełniać dyspozycję art. 212 Kodeksu karnego:
„§ 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
§ 2. Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w § 1 za pomocą środków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku.
§ 3. W razie skazania za przestępstwo określone w § 1 lub 2 sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego.
§ 4. Ściganie przestępstwa określonego w § 1 lub 2 odbywa się z oskarżenia prywatnego.”
Cytowany przepis opisuje przestępstwo pomówienia. Zgodnie z jego treścią jest przestępstwem zachowanie polegające na pomawianiu osoby fizycznej o takie postępowanie (uchylanie się od pracy) lub właściwości (w tym przypadku cechy charakteru), które mogą poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego rodzaju działalności. W opisanej sprawie koleżanka z pracy działa w celu oczernienia pani Magdaleny i podważenia jej dobrego imienia.
Zobacz też: Co grozi za wyzywanie kogoś
Przestępstwo zniesławienia jest ścigane z oskarżenia prywatnego. Chcąc zatem, aby sprawca poniósł odpowiedzialność, konieczne jest sporządzenie przez panią Magdalenę prywatnego aktu oskarżenia. Minimalne elementy aktu oskarżenia określa art. 487 Kodeksu postępowania karnego:
„Art. 487. Akt oskarżenia może ograniczyć się do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.”
Oznaczenie osoby oskarżonego oznacza wskazanie jego imienia, nazwiska oraz adresu zamieszkania, bądź miejsca pracy. Oznaczenie zarzucanego mu czynu oznacza dokładny opis zachowania oskarżonej oraz czas, kiedy miało miejsce. Wskazanie dowodów, na których opiera się oskarżenie polegać powinno natomiast na powołaniu świadków zdarzenia.
Przeczytaj też: Nagrywanie kolegów w pracy
Alternatywnie pani Magdalena może również dochodzić swoich praw w postępowaniu cywilnym. W tym przypadku roszczenie musiałoby zostać oparte na naruszeniu dóbr osobistych, o których mowa w art. 23 Kodeksu cywilnego. Nie ulega bowiem wątpliwości, iż dobre imię oraz godność stanowią dobra osobiste człowieka, zdefiniowane w tym przepisie. Kwestię ochrony dóbr osobistych reguluje natomiast art. 24 Kodeksu cywilnego:
„§ 1. Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.”
Aby zastosować tę ścieżkę, pani Magdalena powinna wezwać swoją koleżankę do zaniechania wymierzonych w nią działań oraz do publicznych przeprosin, a jeśli nie przyniesie to rezultatu, konieczne będzie złożenie pozwu w postępowaniu cywilnym.
Alternatywnie istnieje również trzecia ścieżka postępowania oparta na przepisach Kodeksu pracy, która będzie wymagała zaangażowania w spór pracodawcy. Zgodnie bowiem z art. 943 Kodeksu pracy:
„§ 1. Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi.
§ 2. Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
§ 3. Pracownik, u którego mobbing wywołał rozstrój zdrowia, może dochodzić od pracodawcy odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.
§ 4. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
§ 5. Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę powinno nastąpić na piśmie z podaniem przyczyny, o której mowa w § 2, uzasadniającej rozwiązanie umowy.”
Jeżeli zatem naganne zachowanie koleżanki ma charakter długotrwały, pani Magdalena może zgłosić takie zachowanie pracodawcy i żądać wyciągnięcia konsekwencji względem koleżanki. Pracodawca dysponuje bowiem szeregiem środków, ze zwolnieniem włącznie, które może zastosować wobec pracownika dopuszczającego się mobbingu. Należy zauważyć, że Kodeks pracy wiąże bardzo poważne konsekwencje ze stosowaniem mobbingu, dlatego też pracodawca powinien być zainteresowany jak najszybszym zakończeniem takiego zachowania.
Wybór ścieżki postępowania należy w tym przypadku do pani Magdaleny. Tak jak wskazałem, opierając się na przedstawionym stanie faktycznym, prawdopodobnie doszło do naruszenia zarówno norm cywilnych, jak i karnych. Poszkodowana, pani Magdalena, może wobec tego skorzystać z kilku ścieżek jednocześnie. Należy mieć jednak na uwadze, że w przypadku przestępstwa pomówienia częste jest umarzanie postępowania ze względu na niską społeczną szkodliwość czynu.
Przypadek Kamili, menedżerki w firmie IT
Kamila była oskarżana przez jednego ze współpracowników o niewłaściwe zarządzanie projektami i brak kompetencji, co miało miejsce zarówno w rozmowach prywatnych, jak i na spotkaniach zespołowych. Pomówienia te dotarły do klientów firmy, co zagrażało jej reputacji zawodowej i mogło wpłynąć na jej karierę. Kamila zdecydowała się na podjęcie kroków prawnych, składając prywatny akt oskarżenia o pomówienie oraz dochodząc odszkodowania za naruszenie dóbr osobistych.
Historia Tomasza, nauczyciela akademickiego
Tomasz stał się ofiarą fałszywych oskarżeń ze strony kolegi z pracy, który rozpowszechniał informacje o rzekomym plagiacie prac naukowych Tomasza. Te nieprawdziwe oskarżenia szybko rozprzestrzeniły się w środowisku akademickim, co podważało wiarygodność Tomasza jako naukowca. Zdecydował się on na wytoczenie procesu cywilnego przeciwko koledze w celu oczyszczenia swojego imienia oraz uzyskania zadośćuczynienia finansowego.
Sytuacja Ewy, pracownicy korporacji
Ewa doświadczyła mobbingu w miejscu pracy, gdzie jej bezpośredni przełożony regularnie ją poniżał, kwestionując jej umiejętności i zaangażowanie w projekty. Sytuacja ta miała negatywny wpływ na jej zdrowie psychiczne oraz efektywność pracy. Ewa zdecydowała się zgłosić sprawę do działu kadr, który wszczął wewnętrzne postępowanie. Równocześnie rozważała możliwość dochodzenia swoich praw na drodze sądowej, w tym odszkodowania za krzywdę wynikającą z mobbingu.
Podsumowując, artykuł ten rzuca światło na poważne konsekwencje poniżania i pomawiania w miejscu pracy, podkreślając, jak ważne jest posiadanie wiedzy o dostępnych środkach prawnych. Przedstawione przypadki z życia wzięte ilustrują, jak działania te mogą wpływać na życie zawodowe i osobiste ofiar, jednocześnie wskazując na różne ścieżki prawne, które mogą pomóc w ochronie ich praw i godności. Kluczowe jest zrozumienie, że zarówno prawo karne, jak i cywilne, oferują skuteczne narzędzia do walki z tego typu nieetycznymi praktykami w środowisku zawodowym.
Jeśli doświadczasz podobnych sytuacji w swoim miejscu pracy, skorzystaj z naszych usług porad prawnych online. Nasi eksperci oferują profesjonalną pomoc w przygotowaniu pism procesowych oraz wsparcie prawne w zakresie ochrony Twoich praw pracowniczych i osobistych. Napisz do nas, korzystając z formularza, który znajdziesz pod tekstem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. - Kodeks karny - Dz.U. 1997 nr 88 poz. 553
3. Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy - Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Mateusz Rzeszowski
Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych oraz obsłudze prawnej firm. Zajmuje się również sporządzaniem projektów umów, uchwał, regulaminów, polityk oraz innych aktów. Jednocześnie, posiada także szerokie zainteresowania w innych dziedzinach prawa, pozwalające na udzielanie porad w zróżnicowanych stanach faktycznych i prawnych.
Zapytaj prawnika
